Author Archive

Боловсролд хүйс хамааралгүй төслийн багийн гишүүдийг урин Жендэрт суурилсан боловсролын ялгаа, тэнцвэртэй бус байдал, хөвгүүдийн нийгмийн оролцоо, хөвгүүдийн боловсролын талаар ярилцаж байна.

С. Болдсайхан /Улс төр судлаач, Зориг сангийн зөвлөх, @Өглөө төслийн зөвлөх/  Ц. Энхцэцэг /хуульч/

Жендэр гэж юу вэ ? Жендэрийн тэгш байдал гэж юу вэ ?

Жендэр нь нийгмийн хүйс гэж нэрлэгддэг, эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн улс төр, нийгэм эдийн засгийн харилцаанд гүйцэтгэх үүрэг, хариуцлага, нийгэмд эзлэх байр суурийн тухай бүрэлдэн тогтсон үзэл бодол ойлголтыг жендер гэнэ. Жендер нь хүйсээрээ ялгагдах зүйл биш.

Жендэрийн хэвшмэл ойлголт, жендэрийн хот хөдөө орон нутгуудаар ялгаа хэр их байна вэ ?

Улс төр, эдийн засаг, нийгэм, соёлын ба гэр бүлийн харилцаанд эрэгтэй, эмэгтэй хүний гүйцэтгэх үүрэг, эдлэх эрхийн талаар хүйсийн шинжээр уламжлагдан тогтсон ялгаатай ойлголт, хандлагыг хэлдэг. Хэвшмэл ойлголт нь нийтлэг байдлаар хүлээн зөвшөөрөгдөөд байгаа тогтсон хэлбэрүүд юм. Харин манай улсад энэхүү ойлголт хамгийн түгээмэл илэрч буй хэлбэр “Уламжлалт сэтгэлгээ юм” юм.

 Жишээ нь эрэгтэй юм чинь хөдөө малаа хариулаад эмэгтэй хүүхэд сурч боловсрох ёстой гээд боловсролын ялгаа гарч ирж байна.

Болдсайхан ах энэ талаар өмнө жил судалгаа хийж байсан судалгааны үр дүнгийн талаар бидэнтэй хуваалцана уу 

Өмнө жил хийж байсан судалгаа маань гадаадад Магистрт тэтгэлгээр сурахаар өргөдлөө илгээж байгаа хүмүүсийн дунд хүйсийн ямар ялгаа байна вэ? Байгаа бол ямар учир шалтгаанаар ялгаа гарч байна вэ ? талаар судалсан. Судалгаа хийгээд үр дүнг үзэхэд Барууны өндөр хөгжилтэй орнуудруу тэтгэлэгт ирүүл байгаа хүйсийн харьцаа 60:40 байсан. 40% нь эрэгтэй 60% нь эмэгтэй гэж гарч ирсэн.Бид нар өдөр тутамдаа ярьдаг эрэгтэйчүүд сайн дурын ажилд идэвхгүй, сонгуульд оролцдоггүй, хурал цуглаан зохион байгуулахад эрэгтэйчүүд цөөн байдаг, ажил хийхэд ч мөн ялгаагүй эрэгтэй хүмүүс маш цөөн хөдөлмөр эрхэлдэг гээд ярьдаг. Тэтгэлэгт өргөдөл өгсөн судалгааны үндсэн дээр хархад энэ яриа нь дэмий хоосон яриа биш болж таарч байна.

Жендэрийн боловсрол юунаас гараад байгаа вэ гэхээр үндсэн 2 шалтгаан байна.

• Нийгмийн хандлага
• Хэвшмэл ойлголт

Маш товчхондоо хөвгүүдийн боловсрол тэр болгон ач холбогдол өгдөггүй охидуудаа илүү анхаарал хандуулдаг, энэ нь жендерийн талаарх уламжлалт ойлголт төсөөллөөс болж байна эмэгтэй хүн бол сул дорой хэн нэгнээр заавал хамгаалуулж байх шаардлагатай гэсэн хэвшмэл ойлголтоос болоод  эмэгтэй хүн боловсрол эзэмшихгүй бол энэ нийгэмд өөрийгөө авч явж чадахгүй гэж төсөөлөөд эцэг эхчүүд маань охидуудынхаа хичээлийг их хийлгэдэг иймэрхүү хэвшмэл ойлголт бидэнд сууцан учир ялгаа их гардаг гэж үзсэн нөгөө талаасаа нийгмийн хандлага эдийн засгийн нөлөөллөөс шалтгаалж байна. Монгол улс сүүлийн 20,30 жил уул уурхай хөгжин эдийн засаг нь хараат болсон. Уул уурхай маань хөгжих тусам дагаад эрэгтэйчүүд ээлтэй салбар хөгжиж байна. Энэ салбаруудын хүйсийн тэнцвэрийг хархад эрэгтэйчүүд маань давамгайлсан байдаг үүнийг маш энгийнээр тайлбарлахад 10 жилийн сурагчид Бакалаврийн зэрэгтэй болъё гэхээсээ илүү шууд хөдөлмөрийн зах зээлд оръё гэж бодох нь түгээмэл болсон. Учир нь  гар дээр өгч байгаа цалин өндөр, зайлшгүй бакалаврийн зэрэг шаардаад байдаггүй. Үүнээс болоод хөвгүүдийн боловсролд ач холбогдол өгөхгүй, эдийн засгийн ээлтэй ажил мэргэжил хоорондоо уялдсанаар жил ирэх тусам 10 жилээ төгссөн эрэгтэй сурагчид их дээд сургуульд сурахаасаа илүү хөдөлмөрийн зах зээлрүү ороод байна гэсэн таамаглал гарч байгаа. Ийм шалтгаанаас болоод их дээд сургуульд сурч байгаа хүмүүсийн хүйсийн харьцаа алдагдсан байна.Сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд хүйсийн тэнцвэрийг хархад 60 гаруй хувийг эмэгтэйчүүд 40 гаруй хувийг эрэгтэйчүүд байна. Энэ нь урт хугацаандаа жендерийн хүйсийн ялгаатай эрэгтэйчүүд нь боловсрол тааруу байхын бол ирээдүйд улс оронд нийгэмд маш олон таагүй үр дагаврыг авч ирнэ. Судалгааны үр дүн маань эрэгтэйчүүдийнхээ боловсрол анхаарал хандуулах хэрэгтэй юм байна гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн.

Жендэр нь өөр улс оронд тулгараад энэ асуудлаасаа гарсан уу гэх талаар судалгаа хийгдсэн юм болов уу? 

Азийн орнууд дундаа Малдив гээд орон нь манайхтай адил эмэгтэйчүүд нь их сурдаг судалгаа байгаа, Азийн бусад улс орнууд нь эсрэгээрээ эрэгтэйчүүд нь илүү сурдаг. 

Хөвгүүд эрэгтэйчүүдийн нийгмийн идэвхи ямар ​байдаг вэ ?

Энэ тал дээр одоогийн харагдаж байгаагаар хөвгүүдийн хандлага эцэг эхчүүдийн хүмүүжлийн хандлагаас их шалтгаалж байна. 

Эрэгтэйчүүдийн хувьд амиа хорлолтыг хувь өндөр байна мөн токсик маскулинитивийн талаар тайлбарлаад өгөөч

Аливаа хөгжиж буй орнуудын дунд эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн насны ялгаа манайх шиг өндөр байдаггүй хамгийн ихдээ 4 жилийн зөрүүтэй байдаг. Монгол улсын хувьд 9,10 жилийн зөрүүтэй байна. Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүс биологийн насаараа ч гэсэн адилхан байх албагүй байдаг манайд бол гэнэтийн ослоор эрэгтэй хүмүүс ихэвчлэн нас бардаг амиа хорлох, архи согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэх зэрэг золгүй ослоор дундаж наслалт зөрсөн. Эрэгтэй хүмүүсийн амиа хорлолт маш хурцдаж байгаа асуудлын нэг байна 2020 оны хувьд нас амиа хорлолтын 80% нь эрэгтэйчүүд байсан. Энэ нь уламжлалт ойлголтоос буюу гэр бүлийн сэтгэл зүйн дарамтаас шалтгаалж байдаг жишээ нь эрэгтэй юм байж гэр бүлээ авч явах хэрэгтэй, эрэгтэй юм байж уйлж болохгүй гээд сэтгэл дотор байгаа зүйлээ гадагшлуулж чадаагүйгээсээ болоод тэр бүх дарамтаас өөрийгөө чөлөөлөх зүйл нь амиа хорлолт гэж хувьдаа үзэж байна.

Жендэрийн мэдрэмжийн талаар 

Жендэрийн тэгш байдал гэдэг нь эмэгтэй ч бай, эрэгтэй ч бай адилхан тэгш боломж, эрх эдлэхийг хэлж байгаа юм. Түүнээс биш аль нэг хүйсэнд давуу тал олгох тухай огт яриагүй, иргэн бүрд эмэгтэй, эрэгтэйгээс үл хамааран эрх тэгш, боломж тэгш байх ёстойг л хэлээд буй юм байна. 

Их сургууль, коллежид суралцах хүүхдүүдийн ихэнх нь ахлах сургууль төгсөх гээд догдолж баярласан сандарсан байдаг. Өнөө үед яг юу сурч, аль зэрэг урт хугацааны карьерт хүрэхээ мэдэх нь улам бүр хэцүү болж байна. Технологи нь ойрын хэдэн арван жилийн хугацаанд бий болгосон ажлын байрнаас илүү олон ажлын байрыг үгүй хийж магадгүй бөгөөд дэвшилтэт автоматжуулалт нь бүхэл бүтэн салбарыг бүрэн орлоход ч бэлэн болжээ.

Хүүхдүүд өөрсдийгөө хэн болох, хаашаа чиглэхээ тодорхойлж амжаагүй байхад тэдний амьдралд бүхэлд нь нөлөөлж болох мэргэжлээ сонгохыг шаарддаг. Энэ шалтгааны улмаас залуучууд дэлхийн тухай, магадгүй өөрсдийнхөө талаар илүү ихийг мэдэх гэж жилийн чөлөө авах нь илүү ач холбогдолтой байж болох юм. Энэ цагийг ихэвчлэн завсарлагааны жил буюу “Гап жил”гэж нэрлэдэг.

“ГAП жил” гэж юу вэ?
Завсарлага Жил Холбооны үзэж байгаагаар, завсарлагааны жил гэдэг нь “практик амьдралаа гүнзгийрүүлэх, мэргэжлийн болон хувийн ухамсраа дээшлүүлэх зорилгоор ерөнхий боловсролын сургуулиа төгсөөд, карьерын болон дунд сургуулийн дараах жилийн өмнөх туршлага судлах семестр эсвэл жилийг хэлнэ. ”
Өөрөөр хэлбэл, завсарлагааны жил нь залуу хүмүүст өөрсдийгөө болон ертөнцийг сурч мэдэхэд цаг хугацаа, орон зайг өгдөг – залуусын ихэнх нь эцэг эхийнхээ гэрт амьдардаг хүүхэд байхдаа амьдралын туршлага олоогүй, юм үзэж нүд тайлаагүй байдаг.

Харамсалтай нь, ахлах сургуулиа төгсөөд аяллаар явах тал дээр эцэг эхчүүд дурамчхан ханддаг. Ихэнх хүмүүс залуусыг шууд их сургууль руу явахгүй байх нь хэзээ ч сургуульдаа эргэж орохгүйгээр, үүрд хар ажил хийх замыг сонгосон гэж хардаг.
Гэхдээ Завсарлага Жил Холбооны мэдээллээр дунд сургуулиа төгсөөд чөлөө авсан оюутнуудын 90% нь завсарлагааны жилийн амралтаа дуусаад жилийн дотор дөрвөн жилийн хугацаатай бакалаварын хөтөлбөрт элсдэг болох нь батлагдсан.
“Судалгаанаас харахад завсарлага жил авах нь коллежийн голч дүнг өсгөх төдийгүй ажлын сэтгэл ханамжийг дээшлүүлдэг.” гэж тэд дурджээ. “Товчоор хэлбэл, амжилтад хүрэх гэж юу болохыг ойлгох цаг гаргах нь амжилтад хүрэх найдвартай арга юм.”

“Гап жил”-ийн гол ашиг тус
Хэрэв завсардсан жил нь их сургуулийн зэрэгтэй болоход шаардагдах шаргуу хөдөлмөрөөс зайлсхийх цаг хугацаа гэж бодож байгаа бол та дахин бодож үзээрэй. Хэдэн сар эсвэл нэг семестр байсан ч хамаагүй танил биш шинэ газарт өнгөрүүлсэн завсарлагааны үр дүнд бий болох бодит ашиг тус их бий.

Дээд боловсролын салбарт орохоосоо өмнө завсарлага авах зарим гол давуу талууд:

Хорвоо ертөнцийг өөрөөр харах
Завсарлага Жил Холбоо-ны хамгийн сүүлийн үеийн судалгааны мэдээллээр коллежид суралцахаас өмнө чөлөө авсан оюутнууд бидний амьдарч буй ертөнцийн талаар илүү их ойлголттой болсон байдаг байна. Тодруулбал, 94% нь гадаадад өнгөрүүлсэн цаг хугацаа нь өөр гарал үүсэлтэй хүмүүстэй харьцаж сурахад тусалсан, 93% нь дэлхийн өнцөг булан бүрийн хүмүүсийг сонирхдог болсон, 90% нь өөрсдийн соёлоос өөр соёлыг илүү сайн ойлгож, хүндэтгэдэг болсон гэж хариулжээ. Та ном уншиж эсвэл баримтат кино үзэж бидний амьдарч буй ертөнцийн талаар олон зүйлийг мэдэж авах боломжтой боловч эдгээр туршлага нь бодит байдал дээр хэрхэн хэрэгжиж байгааг харахын тулд шинэ орчинд хөл тавих хэрэгтэй. Ихэнх тохиолдолд, туршлагаараа хийж сурах нь коллежийн багшийн өгч чадах аливаа мэдлэгээс хамаагүй илүү үр дүнтэй байдаг.

Бодит зорилгоо тодорхойл, түүнд хүрэх хамгийн сайн арга замыг ол.
Ямар чиглэлээр сурахаа мэдэхгүй шууд их сургуульд орох нь утгагүй юм. Жилийн завсарлагаа аялах эсвэл сайн дурын хүмүүнлэгийн ажилд зарцуулах нь мэргэжлээ сонгох, эсвэл амьдралынхаа ихэнх хугацааг хүсээгүй мэргэжлээ сонгож гацаанд орохоосоо өмнө зорилгоо тодорхойлоход тань тусална. Завсарлага Жил Холбооны мэдээллээс харахад тэдний судалгаанд оролцогчдын 84% нь завсарлага жилд байх хугацаандаа ажлын амжилтад хүрэхэд тусалсан ур чадваруудыг эзэмшсэн гэж тэмдэглэжээ. Цаашилбал, 77% нь тэдний амьдралын зорилгоо олоход тусалсан гэж 75% нь ажилд ороход нь тусалж, 73% их сургуульд бэлтгэхэд тусалсан гэжээ.

Ажил мэргэжлийн хувьд үнэ цэнэтэй туршлага хуримтлуулах
Жилийн завсарлага авсан олон оюутнууд олон улсын судалгаа эсвэл сайн дурын хөтөлбөрт оролцсон байдаг. Ингэснээр тэд үнэ цэнэтэй туршлага хуримтлуулдаг. Зарим оюутнуудад шаардлагатай боловсролын болон өөр төрлийн зохион байгуулалттай олон тооны завсарлага жилийн хөтөлбөрүүд байдаг. Хэрэв та илүү үр дүнтэй байлгахыг хүсч байвал тодорхой зорилготой зохион байгуулалттай хөтөлбөрийг сонгох нь ухаалаг алхам байж болох юм.

Эцэст нь хэлэхэд Та ахлах сургуулиа төгсөхөд бэлтгэж байгаа хүүхдийн эцэг эх эсвэл шууд их сургууль руу явах талаар бодож байгаа оюутан бол завсарлага жилийн талаар сайн бодож үзээрэй. Шинэ хүмүүс, өөр өөр ажлын арга барилтай танилцах боломж байна.Таны бодол санааг мөнхөд өөрчилнө.

Их сурвалж: R.Farrington, Here’s Every Reason You Should Take A Gap Year Before College, Forbes, 2019 https://www.forbes.com/sites/robertfarrington/2019/06/10/heres-every-reason-you-should-take-a-gap-year-before-college/?sh=26b375e71ac8

Монгол улсын оюутан сурагчдын хувьд завсарлага жил ямар ач холбогдолтой вэ?

Манай Монгол улсын завсарлага жил авч буй оюутан сурагчдын ихэнх нь гадаадын их дээд сургуульд бэлдэх зорилготой байдаг билээ. Энэ нь хүссэн мэргэжлээрээ гадаадад дэлхийн төвшний боловсрол эзэмшингээ олон төрлийн чадварт суралцаж хэлээ сайжруулах биеэ даах чухал ач холбогдолтой байдаг. Тиймээс завсарлага жилийг бид монгол улсынхаа сурагч оюутан залууст хэрхэн үр бүтээлтэй болгох вэ, хэрхэн төлөвлөгөөтэй, мэдээлэл сайтай байлгах тал дээр анхаарч хувь хүний насан туршийн мэргэжил сонголт хэрхэн чухал болохыг ойлгуулан түүний төлөө хэрхэн бэлтгэх эзэмших талаар мэдлэгийг олгох хэрэгтэй.

Монгол улсын оюутан залуусаас авсан судалгаагаар оюутан залуус эхний жилдээ ямар мэргэжлээр сурах хүсэлтэй бодолтойгоо мэдэхгүй их сургуульд орсон байдаг байна. Энэ нь цаашлаад төгссөн мэргэжлээрээ ажиллахгүй байх, сэтгэл ханамжгүй байх, хүсээгүй мэргэжлээрээ ажиллаж цаг алдах гэсэн олон олон асуудлын эхлэл нь болдог. Үе тэнгийнхнээсээ хоцрох гэсэн айдсаас болж найзыгаа дагаж мэргэжил сонгох эсвэл эцэг эхийн дарамт шахалтаар хүсээгүй мэргэжлээ сонгосон тохиолдол их тулгардаг.
Заавал гадаад гэлтгүй олдсон хувиараараа их сургуульд орох биш хүссэн мэргэжилдээ шамдан бэлтгэж Монголынхоо их дээд сургууль, МСҮТ-д хүссэн мэргэжлээрээ сурах нь чухал. Одоо харин дараагийн асуудал буюу хүссэн мэргэжил гэж юу вэ? Үүнийг олохын тулд бас завсарлага жил авч болно. Аялж, сайн дурын ажил хийж, цагийн ажил хүссэн зүйлээ хийж болно. Өөрийгөө олох нь чухал. Юу хүсдэгээ олох нь чухал.

Өнөө үед олон байгууллын олон төрлийн хөтөлбөрүүд гарах болсон. Томужин, Юнивэрсал сургалтын төвүүд гэх мэт. Тэдний хөтөлбөр улам боловсролгүй болж гадаадын топ сургуулиуд элсэх залуусын тоо олширсоор байгаа нь авууштай. Гэвч мэдээллийн хомстолтой орон нутгийн хүүхдүүд, өөрийгөө дутуу үнэлж хий мөрөөдөл гэж боддог сурагч залууст ижил боломж, шат дараалалтай мэдлэг нь олгох нь чухал байна.

Манай байгууллагын хувиас STEP/GAP гэсэн холимог хөтөлбөрийг зарласан байгаа. Global access program нь гадаадад бакалавр болон магистрт тэтгэлэгтэй суралцахаар төлөвлөж буй залууст зориулсан хөтөлбөр юм. Нэг л өдөр, удахгүй, ирэх жил гадаадад суралцана гэсэн зорилгоо бодит биелэл болгох боломж нээгдэж байна.

Skilss training + English Program нь манлайлал, бүтээмж, үр нөлөөгөө өсгөн, албан тушаалаа ахиулахыг хүсэж буй танд шаардагдах харилцааны болон англи хэлний мэдлэг, ур чадваруудыг хамтад нь хөгжүүлэх цогц хөтөлбөр юм.

Бусдын алдаанаас суралцах нь амьдралын аугаа чанар, эд баялагт хүрэхэд тань туслах, томоохон өөрчлөлтийг авчрах болно.

1. Алдаа дутагдлаа илчлэхээс эмээх

Ихэнх хүмүүсийн бүтэлгүйтлийн номер нэг шалтгаан нь алдаа дутагдлаа илчилдэггүй бөгөөд энэ нь нийтлэг,энгийн алдаа байдаг. Алдаа дутагдлаа илчлэн хүлээн зөвшөөрөхөд итгэлцэл болон тууштай байдал шаардагддаг бөгөөд энэ нь сахилга батыг бий болгодог.

Та урагшлахгүй бол хэзээ ч ялан дийлэхгүй. Хэрвээ ямар ч алхам хийхгүй бол та зогсонги байдалд орж, ямар ч хүсэл эрмэлзэлгүй болж, эцэст нь доошоо эргэлт хийх болно.

—Grant Cardone нь Cardone Capital-ийн үүсгэн байгуулагч юм.

2. Зогсонги байдалтай болох

Хүн бүрт залхуу хүрэх үе бий. Гэхдээ та гайхалтай үр дүнд хүрэхийг хүсч байвал ажилдаа орох хэрэгтэй.

Эцэг эх маань намайг өсгөхдөө байхыг хүссэн, хийхийг хүссэн зүйлээ л хий гэж хэлдэг байсан тул би шаргуу ажилласан.

–Michael Ovitz нь Creative Artists Agency(CAA)-ийн хамтран үүсгэн байгуулагч, дарга асан, Walt Disney компанийн ерөнхийлөгч асан, хөрөнгө оруулагч, буяны ажилтан билээ.

3. Сөрөг хандлагатай байх

Би өөрийн бизнестээ хэн нэгнийг ажиллуулах эсвэл “Шарк танк” нэвтрүүлгийн бизнес эрхлэгч, хамтрагчдаас нэг зүйлийг л хайдаг. Тэр бол “Эерэг хандлага” юм.

Би өмнө нь сөрөг хандлагатай хэн нэгэн хүнийг өөрчилж чадна гэж боддог байсан боловч  ажлаас халах гэсэн шийдвэр нь хамгийн зөв арга байлаа. Аз жаргалтай арван хүнтэй баг дунд, нэг л сөрөг хандлагатай гишүүн байхад бүхэл бүтэн багийг доош татах үндэс болдог. Гэхдээ “Бид түүнийг хийж чадна” гэж бодож байвал хэн ч, юу ч саад болж чадахгүй. Хүнд хэцүү цаг үед ч гэсэн ухрахгүй, эерэг хандлагаа хадгалж үлдэх хэрэгтэй.

—Barbara Corcoran нь Corcoran Group-ийн үүсгэн байгуулагч, “Business Unusual” подкастын хөтлөгч, “Шарк танк” нэвтрүүлгийн шүүгч, хөрөнгө оруулагч билээ.

4. Шийдвэр гаргах гэж хэт удаан хүлээх

“Хэрэв та 40/70 дүрмийг хэрэгжүүлж чадвал та хүссэн зүйлээ амжилттай гүйцэтгэх болно. Олон жилийн өмнө би генерал Колин Пауэллээс үнэ цэнэтэй зарчмыг сурч мэдсэн: Шийдвэр гаргахад танд зөвхөн мэдээллийн 40-70% л хэрэгтэй.

Хэрвээ та бүх зүйлийг бүрэн итгэлтэй болсны дараа хэрэгжүүлэх гэж хичээвэл олон олон боломжийг алдах болно.

Тэгэхээр боломжит гаргалгааг хэрхэн гаргах вэ? Өөрийн зөн совиндоо итгээд, гохоо татаад цаашаа яв. Амжилттай манлайлал бол мэдлэг, туршлага хоёрын нийлмэл юм. Ихэнхдээ олон талын мэдээлэлгүй үед шийдвэр гаргах чадвар нь эцсийн үр дүнд үнэ цэнэтэй санал байх боломжтой.

—Shaun Rawls нь Rawls Consulting компанийн Үүсгэн байгуулагч, Гүйцэтгэх захирал, Удахгүй нээлтээ хийх  “F’-IT-LESS” номын зохиогч билээ.

5. Инээмсэглэхгүй байх

Инээмсэглэлийн хүчийг хүмүүс дутуу үнэлдэг. Халуун дулаан, жинхэнэ инээмсэглэл нь итгэлцлийг шууд бий болгодог бөгөөд энэ нь өдөр тутмын бизнесийн харилцааны тулгын чулуу нь болдог. Инээмсэглэл нь таны илэрхийлэлд эерэг энерги нэмээд зогсохгүй, бусдад ойр дотно мэт мэдрэмжийг төрүүлнэ. Хүмүүс тааламжтай сэтгэгдэл төрүүлдэг, харилцаа холбоогоороо тааламжтай хүмүүстэй бизнес хийхийг хүсдэг. Тийм учраас танд зөвлөхөд битгий хичээж дүр эсгээрээ мөн та өөрийнхөөрөө, үнэн байх тусмаа харилцаа илүү нөлөө сайтай байх болно.

Түүнчлэн инээмсэглэл нь таныг илүү аз жаргалтай, эрүүл, бүтээлч болгодог гэсэн судалгаа байдаг ажээ. Хамгийн гоё нь? Инээмсэглэл нь үнэгүй.

–Holly Parker нь Douglas Elliman дахь The Holly Parker Team-ийн Үүсгэн байгуулагч, Гүйцэтгэх захирал юм. 8 тэрбум гаруй долларын борлуулалт хийсэн шагналт брокер юм.

6. Нэгэн зэрэг хэт олон зүйл дээр анхаарлаа төвлөрүүлэх

Чи дуртай нэг зүйлээ сонгоод бусдаас илүү сайн хий. Олон хүмүүс 1000 гайхалтай санаануудыг бодож олдог ч тэдгээрийн алийг нь ч, хэзээ ч эхлүүлдэггүй. Үүний оронд тэд бусад хүмүүсийн бизнест оролцож байдаг. Жишээлбэл, Хэрэв та хуульч биш бол өөрийгөө өмгөөлөгч мэт дүр эсгэх хэрэггүй. Өөрийн эгнээнд үлдэж, туршлагатай мэргэжилтнүүдэд төлөөлөгчөөр оролцоорой. Гэрээнд гарын үсэг зурж, өөрийн компаниа зөв зохистой байгуулаарай. Хэрэв та ач холбогдолтой гэж үзэж байгаа бол зөв хийх хэрэгтэй.

Миний ажиллаж байсан компанийн үүсгэн байгуулагч нь бизнесийн амжилтаас илүү дараагийн шинэ санаандаа төвлөрч байсан тул би ажлаасаа гарсан удаатай. Тэрээр шинэ бүтээлийнхээ талаар мөрөөдөж байх зуураа өөрийн компанийн нөөц бололцоог гаргуунд нь хаясан. Үүний үр дүнд бид олон боломжоо алдсан.

—James Daily нь Daily Law Group-ийн Үүсгэн байгуулагч, хамтрагч.

7. Өөрийн календарь дээр чухал үйл явдлыг сануулах хуваарь гаргахгүй байх

Бизнес эрхлэгчийн хувьд би нэг дүрмийг баримталж ажил хэрэг болгодог:

Өөрийнхөө хийх ажил бүрийг төлөвлөх, зохион байгуулах хэрэгтэй. Энэ нь амархан мэт санагдаж болох ч ихэнх хүмүүс үүнийг хийж чадахгүй байна. Хэрэв та өөрийгөө даалгавар, хуанли, уулзалтуудаа төлөвлөх хэмнэлд оруулж чадвал үүрийн 3 цагт аль хэдийн мартсан зүйлсээ санах гэж хичээх шаардлагагүй болно.

–Dennis Najjar нь AccountingDepartment.com-ын хамтран үүсгэн байгуулагч

8. Амжилтад хүрсэн хүмүүсийг сохроор дууриах

Асуудлыг шийдэх олон боломжит шийдлүүд байгаа тохиолдолд өөр хэн нэгний хэрэгжүүлж байсан шийдлийг сонгоход хялбар байдаг.

Гэхдээ үнэндээ бол: Өөр хүнд ​хэрэгжиж байсан эсэх нь хамаагүй. Танд тохирох эсэх нь чухал юм. Шилдэг удирдагчид эргэн тойрныхоо амжилттай яваа хүмүүсийг сохроор дуурайдаггүй. Өдөр бүр хар өнгийн хувцас өмсөх нь тэднийг хэзээ ч Стив Жобс шиг болчихгүй гэдгийг тэд мэднэ. Үүний оронд тэд амжилтын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг судалж, тэдгээрийг өөрсдийн нөхцөл байдалд тохируулан ажилладаг..

–Luke Freiler нь Centercode-ийн Үүсгэн байгуулагч, Гүйцэтгэх захирал

9. Бүх зүйлийг хянах гэж оролдох

Хэрэв та зорилгодоо хүрэхийг хүсч байвал бүх зүйл таны мэдэлд байна гэсэн нийтлэг итгэл үнэмшлээсээ сал. Заримдаа бодит нөхцөл байдлыг хүлээн зөвшөөрч, шийдэмгий байж та үнэхээр өөрийнхөө өөрчлөлт, дэвшил гаргаж болохуйц газартаа цагаа хуваарил. Энэ бол ажил, хувийн амьдрал аль алины хувьд амжилтад хүрэх түлхүүр юм.

–Alon Rajic нь Review Home Warranties компанийн Гүйцэтгэх захирал

10. Үл мэдэгдэх зүйл рүү үсрэхгүй байх

Манай оффисийн уриа бол “Чи шүхрээр үсрэх үү эсвэл үгүй юу.” Компани байгуулах, хувийн бренд, карьераа босгоход “бүх зүйл” гэсэн сэтгэлгээ шаардагддаг. Тав тухтай бүсээсээ гарч, дээгүүр өрсөлдөгчтэй тулалдахаас бүү ай. Жишээлбэл: үнэхээр хүсч байгаа удирдах албан тушаалд нэр дэвших гэж оролд.  Хэдий энэ нь хэдэн арван жилийн туршлага, хүрэх боломжгүй юм шиг санагдах ч оролдоод үз. Юу л тохиолдвол гэж? Та ажилд ороод толгой дээр тулсан олон ажилтай болж болно. Гэхдээ энэ нь таныг сурч чадахгүй гэсэн үг биш.

Зургаан сарын дотор та өөрийн төсөөлөөгүй байсан арга замаар өсч магадгүй юм. Ажилд орохгүй боломжгүй байсан ч оролдоод л үзсэн нь таныг бүтэлгүйтэхээс айсандаа өрөөндөө үлдсэн хүмүүсээс илүү зоригтой болгоно. “

—Жеймс Сиксмит, Trade context-ийн Үүсгэн байгуулагч, Гүйцэтгэх захирал; SpeedUpTrader-ийн үүсгэн байгуулагч; мэргэжлийн хоккейчин байсан.

Эх сурвалж: https://www.cnbc.com/2020/01/13/mistakes-rich-and-successful-people-never-make-according-to-self-made-millionaires.html?fbclid=IwAR2oW3BJSeN7oOZ8qsgVyDjvI0YtoxCgoBbs7Ig3H5Y6Fila5ijC6IVabSM

Та бүхэндээ нэгэн сайхан мэдээ дуулгахдаа таатай байна. Назарбаевын их сургуулийн Төрийн бодлогын дээд сургууль нь Сингапурын үндэсний их сургуулийн Ли Куан Югийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуультай стратегийн түншлэлтэй ажилладаг юм. Энэ ч утгаараа хэд хоногийн өмнө Назарбаевын их сургуулийн удирдлагаас бидэнтэй холбогдож Монголоос чадварлаг залуусыг тус сургуульд элсүүлэхэд туслах, Назарбаевын их сургуулийн хөтөлбөрийг Монголд сурталчилж өгөхийг хүссэн юм. Хариуд нь Монголоос очих залууст тэтгэлэг өгөх боломж бий эсэхийг судалж хариу өгөхийг хүслээ.

Хэд хоногийн дараа баяртай мэдээ ирлээ: Астана дахь Казахстаны Боловсрол, Шинжлэх Ухааны Яамнаас Назарбаевын их сургуулийн 3 төрлийн хөтөлбөрт (Төрийн бодлогын магистр – 2 жил, Төрийн удирдлагын магистр – 1.5 жил, Төрийн бодлогын докторантур – 4 жил) 3 төрлийн хөтөлбөрт суралцах Монгол оюутнуудад төрийн сангаас бүтэн тэтгэлэг (сургалтын төлбөр, байр, стипенд) олгох зөвшөөрлийг олгосоныг тус сургуулийн удирдлага бидэнд уламжлав.

Хэдэн жилийн өмнөөс дэлхийн томоохон их дээд сургуулийн профессоруудыг өндөр цалин урамшуулал, хангамжаар дуудаж Назарбаевын их сургуулийн шавыг тавьж эхэлснийг та бүхэн сайн мэднэ. Назарбаевын их сургуулийн Төрийн бодлогын дээд сургуулийн оюутнууд нь Сингапурт хэдэн долоо хоног суралцах боломжоор хангагдсан, Ли Куан Югийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуулийн профессоруудаар хичээл заалгадаг болно.

Хөтөлбөр англи хэлээр явагддаг тул орос, казах хэлний мэдлэгээс илүүтэй ТОEFL-ийн оноог чухалчилж байгаа юм байна.

Одоо залуус минь, та бүхэн магистрын хөтөлбөрт 4 сарын 30, докторын хөтөлбөрт 5 сарын 15-наас өмнө амжиж бүртгүүлээд сургуульдаа тэнцэх л үлдлээ. Тавигдах шаардлага, сургалтын агуулга, сургуульд элсэх өргөдлийг HTTP://GSPP.NU.EDU.KZ/EN/HOME хуудаснаас үзнэ үү. Та бүхэнд амжилт хүсье!

Д.Сайнбаяр
Сингапурын үндэсний их сургуулийн Ли Куан Югийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуулийн төгсөгч
УЗ-ийн дарга, Educated Initiatives – Mongolia

Нэмэлт мэдээлэл:

Nazarbayev University Graduate School of Public Policy currently offers 2 master programs and 1 PhD program:
1) Master in Public Policy – 2-year full time program;
2) Master in Public Administration – 18-month program (weekend format);
3) PhD in Public Policy – 4 years full time.

Eligibility:

1) Master in Public Policy
Bachelor’s degree or equivalent;
Minimum 2 years of working experience. Fresh graduates and early career professionals are welcome to apply. Based on the Admissions Committee’s discretion applicants with work experience less than 2 years may also be considered if the applicant can demonstrate high academic performance of CGPA 4 out of 5, or 2.67 out of 4, or its equivalent.
English proficiency: IELTS – minimum overall score 6.5 with no less than 6.0 in sub categories, or its TOEFL equivalent (compare your TOEFL score here).
English language certifications are valid for 2 years prior to application deadline. At the discretion of the Admissions Committee applicants can be exempted from submitting the language proficiency test report if:
– one of their earlier academic degrees was earned in a country with English as the language of official communication, academic instruction and daily life;
– an undergraduate degree was earned in a program which was officially taught in English;
– the applicant is a graduate of Nazarbayev University.

Criteria for Selection:

A successful candidate must demonstrate intellectual distinction (will be assessed by prior academic achievements, recommendations, essays) and leadership capabilities (will be assessed by prior achievements in extracurricular, civic or community activities, employment history, and recommendations).
Please note that meeting the minimum requirements do not imply automatic admission into the program.

2) Master in Public Administration

Bachelor’s degree or equivalent;
Minimum3 years of working experience. Applicants should have attained mid- to senior level managerial position in their career stage. Based on the Admissions Committee’s discretion applicants with work experience less than 3 years may also be considered if the applicant can demonstrate high academic performance of CGPA 4 out of 5, or 2.67 out of 4, or its equivalent.
English proficiency: IELTS – minimum overall score 6.5 with no less than 6.0 in sub categories, or its TOEFL equivalent (compare your TOEFL score here). English language certifications are valid for 2 years prior to application deadline.
English language certifications are valid for 2 years prior to application deadline. At the discretion of the Admissions Committee applicants can be exempted from submitting the language proficiency test report if:
– one of their earlier academic degrees was earned in a country with English as the language of official communication, academic instruction and daily life;
– an undergraduate degree was earned in a program which was officially taught in English;
– the applicant is a graduate of Nazarbayev University.

Criteria for Selection:

A successful candidate must demonstrate intellectual distinction (will be assessed by prior academic achievements, recommendations, essays) and leadership capabilities (will be assessed by prior achievements in extracurricular, civic or community activities, employment history, and recommendations).
Please note that meeting the minimum requirements do not imply automatic admission into the program.

 3) PhD in Public Policy

Applicants applying to the PhD in Public Policy program are expected to have:

First or upper class second honours degree (or equivalent: Cum Laude; Magna Cum Laude; and Summa Cum Laude) or a master’s degree in a cognate discipline;
The required level of English proficiency.
Overall IELTS test score of 6.5 (with sub-score requirements no less than 6.0), or the equivalent TOEFL score as posted on the ETS website); Applicants to the PhD in Public Policy program, at the discretion of the Admissions Committee, can be exempted from submitting the language proficiency test report if:
– one of their earlier academic degrees was earned in a country with English as the language of official communication, academic instruction and daily life;
– an undergraduate degree was earned in a program which was officially taught in English;
– the applicant is a graduate of Nazarbayev University.
GMAT/GRE (may be submitted);
2 (two) letters of recommendation;
At least 3 (three) years of relevant work experience.
Based on GSPP’s Admissions Committee discretion, applicants with work experience less than 3 (three) years may also be considered if the applicant can demonstrate high academic performance as decided by the Admissions Committee.

Applicants to the PhD in Public Policy program are required to complete and submit online the application form available at the University website (http://admissions.nu.edu.kz), as well as a complete package of admission documents before the deadline.

Applicants will be required to pay a non-refundable application fee (KZT 5,000).

Shortlisted applicants must provide original copies of all documents.

The checklist for the application package for the PhD program:

Complete Application form for PhD in Public Policy program;
Official copy of degree diplomas/certificates with transcripts(with notarized English translation);
IELTS or TOEFL test report/certificate valid as of commencement of the program (if applicable);
Notarized copy of Passport/national ID;
GMAT/GRE test reports/certificates (optional) valid as of commencement of the PhD in Public Policy program;
2 letters of recommendation;
CV/resume;
Notarized copy of Labor card with English translation or another documented proof of work experience (if applicable);
Cover letter explaining the motivation to enroll on the PhD program;
Preliminary research proposal (2,000 words).

Submission of complete application package does not guarantee admission to the PhD in Public Policy program.

Эко аялал гэж юу вэ?

Эко аялал гэдэг нь экотоуризм болон ногоон аялал хэмээх ойлголтуудын нийлбэр юм. Хариуцлагатай аялал, тогтвортой аялал, ёс зүйтэй аялал, зан заншлын ухамсартай аялал хэмээх төрөл, төрлийн нэр томьёо заасан аяллууд нь бүгд эко аялал хэмээх ойлголтод багтан ордог. Мэдээж эдгээр хэллэг, нэр томьёонуудад одоогоор тогтсон нэг тодорхойлолт байхгүйн дээр ойр, ойрхон солигддог хэдий ч бүгд нэг зорилго буюу ёс зүйг баримталдаг. “Ногоон” байдлаар аялахыг зорьдог, илүүд үздэг хүн болгон “ногоон аялагч”.

Экотоуризмыг тодорхойлбол

Экотоуризмыг хүмүүс өөр, өөрөөр хүлээн авж, ойлгох боломжтой тул яг нарийн тодорхойлоход тун ярвигтай. Салбартаа тэргүүлж буй байгууллагууд хүртэл яг ийм утгатай гэсэн зөвшилцөлд хүрч чадаагүй байна. Олон Улсын Экотоуризмын Нийгэмлэг (TIES) нь экотоуризмыг “Хүрээлэн буй орчинг байгаагаар нь сахин хамгаалж, нутгийн иргэдийн аж ахуйг дээшлүүлж буй байгалийн хариуцлагатай аялал” хэмээн тодорхойлсон байна. Энэхүү тодорхойлолтыг ойлгохын тулд та юуны түрүүнд хариуцлагатай аялал хэмээх ойлголтыг задлан, шинжлэх хэрэгтэй.
ОУЭН-ийн үзэж буйгаар “Экотоуризмын гол зорилго нь байгаль хамгаалалт, нийгэм, тогтворто аялал хэмээх ойлголтуудыг салшгүй нэгэн хэсэг болгох. Тус зорилгын дагуу нь хариуцлагатай аяллыг зохион байгуулж, оролцож буй хүн бүрд баримтлах ёстой зарчмуудыг гаргасан нь:
– Нөлөөллийг (байгаль орчин, нутгийн иргэд, бүс нутгийн эдийн засагт үзүүлж буй хор нөлөө) багасгах,
– Хүрээлэн буй орчин, тухайн орны соёлыг хүндэтгэн, бусдад таниулах,
– Аялагч өөртөө болон нутгийн иргэдэд эерэг сэтгэгдэл үлдээх,
– Байгаль хамгаалалтад зориулан санхүүгийн хувь нэмэр оруулах,
– Нутгийн иргэдэд санхүүгийн хувь нэмэр оруулж, тэднийг дэмжих,
– Тус орны улс төр, газар нутаг болон нийгмийн уур амьсгал, онцлогт анхааралтай, хүлээцтэй хандах

Экотоуризмын салбарын өөр нэгэн тэргүүлэгч болох Олон Улсын Байгаль Хамгаалалтын Холбоо нь экотоуризмыг “Нутгийн ард иргэдэд нийгэм-эдийн засгийн ач холбогдолтой, байгальд ээлтэй, нөлөөлөл багатай байгалийн үзэсгэлэн гоо газруудтай танилцах зорилго бүхий хүрээлэн буй орчиндоо хариуцлагатай аялал”. хэмээн тодорхойлжээ. Мөн тэднийг гаргасан зарчмуудаас дурдвал:
– Аялагч аль болох бага нөлөө гаргах, ухамсартай байдлаар аялах,
– Тухайн улс орны зан заншил, соёл, байгаль орчны онцлогт хүндэтгэлтэй хандах,
– Нутгийн байгаль хамгаалах үйл ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлэх,
– Нутгийн иргэдэд тогтвортой, байгальд хор нөлөөгүй замаар тусламж үзүүлэх,
– Аялагч болон нутгийн иргэд бие биесээс шинэ мэдлэг, мэдээллийг олж аван боловсрох,
Үүнээс хархад орчин үеийн экотоуризмын тодорхойлолт нь бидний мэддэг олон аяллын төрлүүдийг нэгтгэсэн ойлголт юм. Өөрөөр хэлбэр экотоуризмын үзэл, баримтлалыг дагаж, мөрдөн өөрийн амьдралын нэгээхэн хэсэг болгох нь эко аялал юм.