Archive for the
‘Манлайлал’ Category

Монгол улсын өнцөг булан бүрт амьдарч буй бизнес эрхлэгч залуус буюу нийгмийн бүтээлч хэсгийн төлөөлөл болсон 15-34 насныхныг хамруулсан “ЭДИЙН ЗАСАГТ ЗАЛУУЧУУДЫН ОРОЛЦОО 2019” Бизнес эрхлэгч залуучуудын үндэсний чуулганыг 2019.10.10-нд МХАҮТ-ын дэргэдэх Бизнес Эрхлэгч Залуучуудын Зөвлөлөөс “1 зорилго 1 бодлого” уриатайгаар зохион байгуулсанд оролцлоо.

Бүтэн өдрийн турш болсон чуулганы зочин илтгэгч, панелист болон модераторууд нь зурагт, радиогоор дүрсийг нь харж дууг нь сонсдог Монголдоо л амжилттай яваа хийсэн бүтээсэнтэй мундаг эрхмүүд байсан тул илтгэл, хэлэлцүүлгүүд нь маш их санаа авах, бодож эргэцүүлэх, өө нээрээ тэрийг ингэвэл, тэгвэл зүгээр байж гэсэн санаа төрүүлсэн өргөн цар хүрээ бүхий агуулгатай байлаа.

Уг чуулганы үндсэн хэсэг нь 4 багц илтгэл, хэлэлцүүлгээс бүрдсэн ба төр, хувийн хэвшил, олон улсын байгууллагууд болон 2 хөршийн маань худалдааны байгууллагуудын төлөөллүүд оролцон бид хоорондоо хэрхэн хамтарч нэгдэн илүү бүтээмжийг бий болгох бэ, яагаад нэгдвэл илүү хүчтэй болдог юм гэсэн асуултуудад хариулт өгч, залуус та нар нэгдээч ээ гэсэн уриалгыг дэвшүүлснээрээ маш зөв зүйлийн төлөө дуугарсан залууст нэгийг бодогдуулж, цаашлах эрч хүч хайрласан сайхан арга хэмжээ болсон гэж би хувьдаа дүгнэсэн.

Хэлэлцүүлэг 1: Төрөөс бизнес эрхлэгч залуучуудыг дэмжих бодлого

Энэ хэсэг бол уг чуулганы хамгийн сонирхолгүй хэсэг байсан гэж болно. Учир нь төрийн уригдсан эрхмүүд болон заримынх нь бие төлөөлөгчид уриа лоозон маягийн хэдэн үг уншсан тийм ер нь бүхий л арга хэмжээн дээр байдаг нийтлэг төрх ажиглагдсан. Ирсэн төлөөлөгчдийн ярьж байгаа зүйлс нь бид залуусыг дэмжмээр байна, дэмжих маш олон ажлууд санаачлаад хийж байгаа тэгэхдээ хүмүүс мэдэхгүй байгаа болохоор сайн хамрагдахгүй байна. Бид нар дэмжинэ төслөө бичээд ирээд уулз, залуучууд та нар ер нь залхуу байгаа болохоор л дэмжигдэж чадахгүй байна даа маягийн.

Тэгэхдээ үйлдвэрлэлийн санал санаачлагууд, төрийн хамгаалалтаас буюу хорих болон асрамжаас гарч буй залууст ажлын байр бий болгох тэднийг нийгэмшүүлэх төслүүдийг маш ихээр дэмжинэ. Мөн ГБХЗХГ (Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газар)-н харьяа дундын оффис буюу бидний мэдэхээр shared co-working space-үүд дүүрэг, аймаг болгон дээр залуучуудад үнэ төлбөргүй ашиглах боломжтойгоор нээгдэх гэж байгаа гэсэн.

Нэмж нэг таатай мэдээ дуулгахад Гарааны бизнес бүртгэх журам, Инновацийн бүтээгдэхүүн бүртгэх журам гэх мэт ямар бизнест төрөөс дэмжлэг өгөх гээд байгаа, тэдгээрийг ямар журмаар бүртгэх юм? гэдэг асуултууд ер нь шийдэгдэж байгаа. Харин өөрсдийгөө үнэлүүлэх, цаашид дэмжүүлэх үү үгүй юу гэдгийг шийдэх төрийн бодлого журам гаргахад оролцоотой байхыг залуучуудаас хүссэнийг энд уламжлая. Өөрийн эрхэлж буй бизнесийн үйл ажиллагаатай холбоотой яамдууд, хэрэг эрхлэх газруудын фэйсбүүк хуудсыг дагачихвал цаадуул чинь мэдээллээ төлбөртэйгөөр олон нийтэд цацаж чадахгүй ч сошиалаар аль болох цацаад л байгаа гэсэн шүү.

Хэлэлцүүлэг 2: Бизнес эрхлэгчид ба аж үйлдвэрийн 4-р хувьсгал. Нэг зорилго нэг бодлого дор хэрхэн нэгдэх вэ?

Энэ хэсгийн илтгэл болон хэлэлцүүлгүүд илүүтэй залууст урам зориг өгсөн нэгдэн нийлэхийг уриалсан цог золбоотой, бахархал төрүүлэм, нэгийг бодогдуулахаар болсон. Жишээлбэл #Pray4Dulguun гэх онлайн чалленжид Монгол улсын бараг сошиал медиа ашигладаг хүн бүр нэгдсэн. Үүн шиг хэт өндөр байгаа НӨАТ-н татвар, НДШ гээд гарааны бизнес эрхэлж тогтворжиж ядаж буй компаниудад үүсч буй дарамтын эсрэг бүх нийтээрээ хамтран дуу хоолойгоо хүргэж чадвал түүнийг нь шийдэж өгөх баатар аяндаа тодорчихно. Тиймээс бүгдэд маань хэцүү байгаа шударга бус санагдаж байгаа зүйлийнхээ эсрэг зоригтойгоор дуугар бусад залуус ч тэрхүү санаачилгыг нь дэмжвэл олон нийт болохгүй байгаа асуудлыг таниж мэдэн улс төрчид ч тэрхүү асуудлуудыг шийдэж өгөх гэж хичээх нь зүйн хэрэг шүү гэдгийг сануулж байлаа.

Илтгэлүүдээс санаанд үлдсэн зарим хэсгүүд:

Полиси төвийн захирал Г. Эрдэнэгэрэл: Том хүсэл мөрөөдөлтэй байж болно тэгэхдээ түүнийгээ гүйцэлдүүлэх ур чадварыг өөртөө бий болго.
Таны муу байгаад бусдын буруу байхгүй. Танаас л бүх зүйл шалтгаалж байгаа.
Бусдын санаачилгыг дэмжих санаачилгатай бай. Сайн сайхан зүйлийг харах чадвартай бай.
Үйлийн үр гэж байдаг. Та юу тарина түүнийгээ л хураана.
Бусад хүмүүсийн хүлээснээс илүү хариуцлагыг үүрч байж амжилтад хүрнэ. 2 идэхгүй хоосон хонохгүй гэсэн балай амбицаас татгалз. 10 идэх ч амбицтай бай 2 идээд цадвал үлдсэн 8-г чадахгүй байгаа хүмүүст нь өгчих. Бусдын дор орохгүй гэж биш дээр нь гаръя гэж амьдар. Харин дээрээс бусдадаа улам илүү урам зориг өгч, боломжийг нээж өгч байвал тэгээл болоо.

Марс Ви төслийн удирдагч С. Эрдэнэболд: Монголын говь бол дэлхийн хамгийн хүйтэн цөл тул түүнийг Марстай адилхан байдлаар хөгжүүлж шинжлэх ухааны аялал жуучлал хөгжүүлэх боломж бидэнд асар их байна. Төслөө санаачлан дэлхийн томоохон улсуудад танилцуулсан бөгөөд дэмжигдэх магадлал маш өндөр байгаа. Тиймээс юу бодож сэтгэж байгаагаасаа бүү ай, дэлхий залуус та бүхэнд нээлттэй байна. Тогооноосоо гар болно гэж бодож буй зүйлийнхээ араас шаргуу хөөцөлд.

UAConsulting-н захирал А. Урангоо: Бизнес бол заавал ашиг олдог байх ёстой. Ямар ч ашиг гаргаж чадахгүй байгаа бол сүйдээд байгаа байгаль орчноо хамгаалах ч юм уу өөр утга учиртай зүйл хийсэн нь дээр.
Өөрийн нөлөөллийг орчиндоо бий болго. Зөв зүйл, хэрэгтэй зүйл хийж байгаа бол түүнийг чинь хавь ойрын чинь хүмүүс мэддэг, чамд тусалдаг, дэмждэг байх төвшинд өөрийн нөлөөллийг үүсгэ.

Хэлэлцүүлэг 3: Экспортын замын зураг

Монгол эко бүтээгдэхүүнээр дэлхийд гарах чадамжтай. Хамгийн гол нь бидний үйлдвэрлэж буй эко бүтээгдэхүүний орц найрлагыг хаанаас авсан буюу гарал үүслийг мөшгөх боломжийг бүрдүүлж чадвал Монголчуудад уул уурхайн бус экспортоор орлого олох боломжтой байна.
Энэхүү хэсэгт Европ руу хийх худалдааг дэмжих төсөл буюу EU Tram, E-export Хятадын зах зээлд нэвтрэх платформ болон Эрдэнэс Таван Толгой ХХК-н танилцуулгыг агуулсан нь экспортын одоогийн нөхцөл байдлыг төсөөлөхөд ихээхэн түлхэц болохоор байлаа. Мөн хэлэлцүүлгийн хэсэгт хөрш орнуудын худалдааны төлөөлөгчид ирж яагаад Монголоос гадагшаа гарах экспорт бага байгаа тал дээр доорх саналуудыг өгч байлаа. Үүнд:

  • Ихэнх худалдаа онлайн биш биет байдлаар хийгдэж байна. Монголоос бараа бүтээгдэхүүн экспортлоод авах гааль, логистикоо шийдсэн нэгдсэн платформ алга.
  • Хил, гааль, мэргэжлийн хяналтын байгууллагуудын тодорхойгүй, удаашралтай байдал нь Монголын экспортыг ихээхэн хязгаарлаж байна. Дотооддоо учраа олоогүй болохоор гаднын зах зээл хол хэвээрээ л байгаад байна.
  • Хувцас, бүтээгдэхүүн дээр загвар дизайн дээрээ илүү анхаарал хандуулах хэрэгтэй
  • Нэгдсэн нэг Монгол бүтээгдэхүүний брендингтэй болбол бүх үйлдвэрлэгчид хожно. Монгол улс ч ашгаа хүртэнэ.
  • Хятадын гүний гаалийн системийг ашиглан бараагаа худалдсаны дараа Хятадын экспортын татварыг төлөх боломж бий болсон. Энэ мэт гаалийн уян хатан бэлэн бүтээгдэхүүний экспортыг дэмжсэн зохицуулалт Монголд хэрэгтэй байгаа.
  • Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим болон хөрш орнуудын худалдааны холбоодтой нягт хамтран ажиллах хэрэгтэй байна
  • Залуус хэл сурч, гадаадад улс орнуудаар явж үзэж харьцуулалт хийн, суралцах хэрэгтэй. Тогооноосоо гарч сэтгэж байж илүү сэтгэж дэлхийд өрсөлдөх бизнесийг хөгжүүлж чадна.

Хэлэлцүүлэг 4: НҮБ тогтвортой хөгжлийн зорилт, Нийгмийн хариуцлага.

Энэхүү хэсэгт байгууллагууд хэрхэн нийгмийн хариуцлагаа хэрэгжүүлдэг, НҮБ-ын тогтвортой хөгжлийн зорилттой хэрхэн нийцэж ажилдаг талаарх сайн туршлагуудаасаа хуваалцсанаас миний санаж байгаа цөөхөнг дурдвал:

MCS group дэд ерөнхийлөгч Д. Энхтүвшин: Бидний өнгөрсөн хугацаанд үүсгэсэн хамгийн том амжилт бол чадварлаг хүнийн нөөцийг бүрдүүлсэн явдал юм. Манай компанийн хувьд төлж буй татвар болон ажилтнуудынхаа тоогоор улсдаа дээгүүр ордог нь эдийн засгийн хувьд тогтвортой байх боломжийг олон залууст олгож байгаа. Байгууллагаас нийгэмд чиглэсэн төслүүдийг санаачлах болон дэмжиж хамтран ажиллаж ирснийг хүртсэн хүмүүс олон байгаа. Хүүхэд залуучуудад зориулагдсан төслүүдийг байнга дэмждэгийг Ид Шидийн орон 2 төсөлд хандивласан 740 сая төгрөгийн жишээ харуулах ба цаашид ч хүүхэд, залууст хандсан гарах үр дүн нь нийгэмд үнэхээр хэрэгтэй төслүүдтэй хамтран ажиллахаа илэрхийлж байлаа.

Наран трейд ХХК-н ТУЗ-н дарга С. Болдхэт: Боловсролоо дээшлүүлэхгүй бол тогтвортой хөгжлийн талаар ярилтгүй ээ. Залуус боловсролоороо №1 болох хэрэгтэй байна. Боловсролтой байхад хүссэн хүсээгүй ажлын байр олдоно, эрүүл мэнд, байгаль орчин гээд бүхий л тулгамдсан асуудлуудыг ойлгож, санаа зовон түүнийг шийдэх гэж оролдоно. Тиймээс залуучууд 1 дэх эх үүсвэрээс мэдээлэл авах буюу Америк, Англид боловсрол эзэмших хэрэгтэй. Жишээлбэл: Турк улс боловсрол, үйлдвэрлэл болон эрүүл мэндийг тэргүүлэх түвшинд аваачин улсаас бодлоготойгоор дэмжсэнээр богино хугацаанд үсрэнгүй хөгжлийг бий болгож чадсан. Улсын хөгжил хойгуур байхад залууст цаг хугацаа, алдах эрх бараг байхгүй байна. Гэтэл Монгол залуус эндээ бакалавр гэж 4 жил сураад дахиад 1-2 жил ажилласан болоод дахиад гадаадад явж сурна гээд сурах процессдоо хэт их хугацаа зарцуулж байгаа нь эдийн засагт бодитой хувь нэмэр оруулахгүй удах нөхцөлийг бүрдүүлж байгаа тул өөрийгөө дайчлан шууд гадагшаа гарч сурчхаад буцаж ирэн эх орноо хөгжүүлэх хэрэгтэйг зөвлөлөө.

Одь тан ХХК гүйцэтгэх захирал Б. Чанцалдулам: Манай компанийн хувьд үе дамжсан уламжлалт эмчилгээний жороо судлан хөгжүүлж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг. Монгол оронд бүрэн судлагдаагүй анагаах чадвар өндөртэй олон эмийн ургамал байдаг. Бидний хувьд нэн ховордсон болон бусад түгээмэл ашиглагддаг эмийн ургамлуудын үрийн сан үүсгэхээс гадна эрүүл цэвэр орчинд эмийн ургамлуудаа тарималжуулан түүгээрээ эко бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа нь нийгмийн хариуцлагатай бизнес эрхэлж буй нэгээхэн жишээ болж байна гэж боддог.

Эцэст нь дүгнэхэд чуулган дээр хэлэгдсэн үг бүр залууст чиглэсэн тэднийг ямар нэг зүйл хийхийг, шантрахгүй байхыг илүү хурдтай хөгжихийг уриалсан байсан. Агуулга, зохион байгуулалт дээр нилээн сайн ажилласан нь дээрх маш ихээр товчилсон тоймоос илхэн харагдаж буй биз ээ. Залуучууд харилцаа холбоогоо тэлж болох иймэрхүү арга хэмжээнд тогтмол оролцож хэвшээсэй, энэ төрлийн арга хэмжээ нь жилээс богино хугацаанд бүүр илүү олон залуус хамрагдах боломжтойгоор зохион байгуулагдаж байгаасай гэж хувиасаа хүсмээр. Чуулганы хамгийн гол мессеж нь мэдээж хурдан явья гэвэл ганцаараа, хол явья гэвэл олуулаа гэдэгтэй утга нэг буюу бие биенийхээ сайн сайханд тэмүүлж зорьж буйг дэмжээд, харилцан ашигтай хамтран ажиллаж сураач ээ байсан нь урианаасаа ч тодорхой харагдаж буй. Дахин хэлэхэд залуусаа хэл сур, өөрийгөө хөгжүүл, дассан хүрээ, хязгаараасаа гараад хар – МАШ ИХ БОЛОМЖ БАЙНА, юм хийж буй хүмүүсийг дэмж, залхуурч суух зав та бидэнд байхгүй.

Төгсгөлд нь манай компанийн хувьд НҮБ-с гаргасан тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын хэрэгжилтийг хангах төсөл хөтөлбөрүүдийг санаачлан үр дүнг нь нийгмийн гишүүн бүр аль болох хүртээмжтэй төвшинд хүртэх экосистемийг бүрдүүлэхээр зорин ажилладаг ба гаднын орнуудад чанартай боловсрол эзэмшихийг зорьж буй залууст чиглэсэн MentorMe – StudyAbroad, мэргэжилтэнгүүдийн өсөлт хөгжилд чиглэсэн олон хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж байгаа бөгөөд дэлгэрэнгүй мэдээллийг ЭНДЭЭС авна уу.

ХУВЬ ХҮНИЙ ЭЕРЭГ ӨСӨЛТ, ХӨГЖЛӨӨР ДАМЖУУЛАН ГЭР БҮЛИЙГ, ХАМТ ОЛНЫГ, ЦААШЛААД НИЙГМИЙГ ӨӨРЧЛӨХ БОЛОМЖТОЙ

Та бидэнд өөрийнхөө тухай товчхон танилцуулаач?
Намайг Бам гэдэг. Би хувь хүний эерэг өсөлт хөгжил, байгууллага хамт олны уусал, зөв зохицлын чиглэлээр сургалт хөтөлбөр дээр ажиллаад маш удаж байна. 2017 оноос би Lifekite компаниа байгуулаад 3 жилийн хугацаанд 3 өөр улс оронд байгууллага болон хувь хүнд чиглэсэн өөрчлөлтийг бий болгох хөтөлбөрүүдийг амжилттай хэрэгжүүлж байна.

Та Монголд хэд хэдэн удаа ирж хувь хүний хөгжлийн чиглэлийн хөтөлбөрүүдийг цөөн тооны хүмүүст зориулж хэрэгжүүлж байсан. Харин энэ удаа яагаад олон нийтийг хамрахаар шийдсэн бэ?
Lifekite нь эерэг, эрс өөрчлөлтөд чиглэсэн хөтөлбөрүүдээрээ дамжуулан хувь хүн бүрт өөрийгөө бүрэн танин мэдэх, эрч хүч, хайр халамжийг өгөх зорилготой. Хувь хүн гэдэг гэр бүлийг, хамт олныг, цаашлаад нийгмийг бүрэлдүүлдэг учир хувь хүний эерэг хувьсал өөрчлөлтийн хөтөлбөрүүдээрээ дамжуулан бид эерэг, хүчтэй, хайр энэрэлээр дүүрэн нийгмийг цогцлооход хувь нэмрээ оруулах зорилготой. Иймдээ ч энэ удаа илүү олон Монголчуудад манай хөтөлбөрт хамрагдах боломжийг олгож байгаа.

Хувь хүний амьдралын тэнцвэртэй байдал яагаад чухал вэ? Бидэнд ямар өөрчлөлтүүд өгдөг вэ?
Бид хугацаа нь тулсан ажлууд болон өдөр тутмын үйл хөдөлгөөндөө анхаарал хандуулж, амьдралдаа хамгийн чухалд тооцогддог зүйлүүдээ мартчихсан байдаг. Бид зүрх сэтгэлтэйгээ холбогдох мөчид өөрсдийн хамгийн үнэ цэнэтэй зүйлээ эргүүлэн олж авдаг. Энэ нь гэхдээ нэр хүнд, ололт амжилтын тухай биш юм шүү. Энэ нь заавал нүдэнд харагдахуйц зүйл ч байх албагүй.
Харвардын их сургуулийн судалгаагаар хамгийн аз жаргалтай, хамгийн урт, үр дүнтэй, эрүүл амьдрал нь эерэг сайхан харилцааг өөртөө бий болгож хөгжүүлсэн хүмүүст байдаг гэсэн байна. Бид өөрсдийн жинхэнэ үнэ цэнээ эргүүлэн олж авах нь бидний өдөр тутмын амьдралыг илүү утга учиртай болгодог.

Улаанбаатар хотод хувь хүний хөгжлийн чиглэлээр маш олон хөтөлбөрүүд хэрэгжиж байна. Lifekite-ийн хөтөлбөрүүд харин энэ бүгдээс юугаараа онцлог вэ?
Улаанбаатарт гэлтгүй Азид хэрэгжиж буй ихэнх хөтөлбөрүүд нэгэн хэвийн, лекц зонхилсон, тодорхой дүрэм журамд баригдсан байдаг. Lifekite-ийн хөтөлбөрүүд оролцогчдоо өөрсдөөр нь шинэ дадал, бодлыг туршуулж, тархины үйл ажиллагаатай холбоотой дасгал хийлгэж, инээлгэж, уйлуулж хүний бүх мэдрэхүйг ажиллуулдагаараа үр дүн ердийн ижил төстэй хөтөлбөрүүдээс хэд дахин илүү байдаг.

FlowxUlaanbaatar, UnboundedxUlaanbaatar 2 хөтөлбөрийн ялгааг тайлбарлаж өгөөч.
Энэ 2 хөтөлбөр хоёулаа хувь хүний эерэг, эрс хувьсал өөрчлөлтөөр дамжуулан баланстай амьдрал, түүнийг дагаад эрүүл бие, хувийн болон ажлын талбартаа алинд ч чин сэтгэлийн сайхан харилцаа, амжилттай карьер, утга учиртай, тод томруун амьдралын зорилготой байхад тусална.
FLOW нь илүү олон хүнд нэг зэрэг хүрэх амьдралын дасгалжуулалттай таныг танилцуулах, үр дүнг нь танд мэдрүүлэх хөтөлбөр бол Unbounded нь илүү гүнзгий түвшний цөөн хүнтэй, амьдралаа дараагийн түвшинд нь гаргахыг хүсч буй хүмүүст илүү тохиромжтой.

Эдгээр хөтөлбөрт хэрхэн хамрагдах вэ?
Манай Монгол дахь албан ёсны төлөөлөгч болох Educated-ийн хамт олонтой 99990572, 99630298, 70187071 дугааруудаар холбогдох буюу эвент хуудсуудад маань зочлон илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл аваарай.

Та бүхэнтэй уулзахыг тэсэн ядан хүлээж байна.

FLOWxULAANBAATAR дэлгэрэнгүй мэдээлэл авах бол ЭНД дараарай!

UNBOUNDEDxULAANBAATAR дэлгэрэнгүй мэдээлэл авах бол ЭНД дараарай!

Эх сурвалж: http://www.ub.life

“Боловсролын Санаачилгууд” ТББ-аас дэлхийн түвшний мэдлэг, мэдээллийг Монголчууддаа хүргэх зорилгын хүрээнд олон улсад нэр хүндтэй байгууллагуудад ажилладаг эрхмүүдийг Монголдоо урин авчирч эрчимжүүлсэн сургалтууд зохион байгуулдаг.

Эдгээр эрхмийн түүчээ болж бидний урилгаар 10 дугаар сарын 16-наас 23-ны өдрүүдэд Монголд зочилж Нийгмийн энтрепенершипийн хөтөлбөр (Social Entrepreneurship Bootcamp) болон Хэлэлцээ хийх ур чадвар ахиулах эрчимжүүлсэн сургалт (Executive program on Boosting negotiation skills)-ыг удирдан явуулсан Азийн топ Сингапурын Үндэсний их сургуулийн харъяа Lee Kuan Yew School of Public Policy болон дэлхийн бизнесийн шилдэг сургууль гэгддэг INSEAD-д багшилдаг, SportImpact нийгмийн энтрепенерийн үүсгэн байгуулагч, консалтинт Нуно Дэликадотой Defacto нэвтрүүлгийн санаачлагч Д. Жаргалсайханы хийсэн ярилцлагын хэсгээс хүргэж байна.

Ж: Оройн мэнд, манай нэвтрүүлэгт тавтай морилно уу.

Н: Баярлалаа, оройн мэнд.

Ж: Та багш, нийгмийн энтрепенер, тамирчин гээд олон албан тушаалтай учир сонирхолтой яриа өрнүүлэх сэдэв олон байна. Яриагаа нийгмийн энтрепенершип гэж юу вэ гэдгээр эхлэх үү?

Н: Нийгмийн энтрепенершипийн гол зорилго нь дэлхий нийтэд тулгараад буй нийгмийн төрөл бүрийн асуудлуудыг бизнесийн төрөл бүрийн санаа, загвар, процесс, арга хэрэгслүүдийг ашиглан шийдвэрлэх юм. Зарим хүмүүс үүнийг хүмүүсийн амьдрал ахуйг сайжруулахын тулд нийгмийн асуудлуудыг шийдвэрлэхээр зорьдог Тереза эх болон Ричард Брэнсон шиг бизнесийн байгууллагууд, төрөл бүрийн шийдлүүдийг хөгжүүлэн, өргөжүүлж олон хүнд хүртээмжтэй байлгаж чаддаг энтрепенерүүдийн нэгдэл гэж тайлбарладаг.

Ж: Манай үзэгчдэд илүү ойлгомжтой байлгах үүднээс та ямар нэгэн төсөл хөтөлбөрөөр дамжуулан нийгмийн бизнесийг тайлбарлаач?

Н: Таныг зөвшөөрвөл би өөрийн “Спортын үр нөлөө” нийгмийн бизнесээ товч тайлбарлая. Энэ маань хүнийг спортоор дамжуулан хөгжүүлэх алсын хараатай нийгмийн бизнес юм. Бид хүний хөгжил гэдгийг хүмүүс өөрөө өөрийнхөө амьдралд эзэн болох, өөрийн хүссэн амьдралаараа амьдарч, ирээдүйгээ бүтээх хүч, урам зоригоор тэтгэх гэж тодорхойлдог. Энэхүү зорилгоо ажил хэрэг болгож, цаашид өргөжүүлэн хөгжүүлэхийн тулд бидэнд бизнесийн тогтвортой загвар шаардлагатай. Тогтвортой байна гэдэг нь тухайлбал хүний нөөцийн хувьд бизнест чинь шаардлагатай ажиллах хүч урт хугацаанд тогтвортойгоор хувь нэмрээ оруулах, мөн санхүүгийн болон бусад материаллаг нөөцүүдээр тогтвортой хангагдахыг хэлнэ. Тэгэхээр таньд төрөл бүрийн нөөцүүд хэрэгтэй байх нь.

Ж: Жаахан дэлгэрүүлж үзье. Өнөө үед дэлхий дахинд тулгамдаад буй илүүдэл жин гэх мэт олон төрлийн эрүүл мэндийн асуудлууд байхад ихэнх хүмүүс эдгээр асуудлаас хэрхэн яаж ангижрахаа мэддэггүй. Тэгэхээр та яг хэрхэн спортоор дамжуулан хүнийг хөгжүүлж байгаа тухайгаа тайлбарлаач.

Н: Бидний авч хэрэгжүүлж буй арга хэрэгслүүд хамгийн шилмэл арга эсэхийг бид одоогоор хэлж мэдэхгүй ч бид юутай ч хийж туршсаар байна. Угаасаа ч турших, суралцах, сайжруулах, үр дүнгээ дүгнэж цэгнээд дахин сайжруулах гэдэг бол энтрепенер хүний арга барил. Бид 20-25 насны залуустай тулж ажилладаг. Бид тэдэнд манлайллын ур чадвар, удирдлагын арга барилууд, аливааг дүгнэж цэгнэх ур чадваруудыг зааж сургаснаар тэднийг ирээдүйн манлайлагчид, залуу манлайлагчид болгон бэлтгэдэг.

Ж: Тэдгээр залуусыг хэрхэн сонгон шалгаруулдаг вэ? Энэхүү ажлын тань цар хүрээ хэр вэ? Та энэхүү хөтөлбөрөө Сингапур болон бусад хэд хэдэн орнуудад амжилттай хэрэгжүүлээд байгаа. Энэхүү бизнесийнхээ амжилтын түүхээс бидэнтэй хуваалцаач. Оролцогчдоо хэрхэн шалгаруулдаг, хөтөлбөрийн зардлыг хэн санхүүжүүлдэг, хэр хэмжээний санхүүжилттэй байхад тогтвортой ажиллаад байх боломжтой гэх мэт.

Н: Бид Тимор – Листэ (Зүүн Тимор) гэх 1,2-хон сая хүн амтай боловч боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээ муу хөгжсөн, ариун цэврийн асуудал ихтэй, хүнс тэжээлийн дутагдалтай зэрэг шийдвэрлэх олон асуудалтай улсад анх энэхүү нийгмийн бизнесээ эхлүүлсэн. Бид хэрхэн залуусыг үйл ажиллагаандаа татан оролцуулдаг вэ гэхээр – бид спортоор дамжуулан амьдралаа эерэгээр өөрчлөх хөтөлбөр, сургалтууд зохион байгуулдаг. Оролцогчид урьдчилан бүртгүүлэх ёстой ба хэр хүсэл эрмэлзэлтэй байгааг нь шалгах үүднээс тэднээс тодорхой хэмжээний хураамж авдаг. Ингэж хураамж авснаар нийгмийн бизнес маань мөн санхүүгийн хувьд тогтвортой байхад нэмэр болдог. Оролцогчид дунджаар долоо хоногийн хөтөлбөрт 1 доллар төлөөд оролцох юмуу 25 доллар төлөөд хөтөлбөрийн удирдагчдыг бэлтгэх сургалтанд хамрагддаг.

 

Ж: Гэхдээ нэг доллараар зардлаа нөхөж чадахгүй биз дээ?

Н: Тимор-Листэд бол нэг доллараар олон зардлаа нөхөх боломжтой. Магадгүй миний цагийн үнэлэмжийг бол нөхөхгүй байх. Гэхдээ онцлог нь би энэ бизнесээ сайн дураараа хийдэг. Би цаашид энэхүү төслийг хөгжүүлэн, өргөжүүлэн авч явах орон нутгийн багийнхныг бэлтгэхэд тусладаг. Би цагаа, ажлаа үнэлүүлнэ гэвэл асуудлыг хүндрүүлэх байх. Би тэнд амьдардаг гадаад хүн учир орон нутгийнхнаас арай өөр амьдралын нөхцөлтэй амьдарч байж болно.

Ж: Тэгэхээр, нийгмийн энтрепершип гэж сайн дурын ажил, бизнесийн загварын хослол гэж бас ойлгож болохнээ.

Н: Тэгж ойлгож болно.

Ж: Та маш завгүй, маш олон төсөл хөтөлбөр дээр ажилладаг байж яагаад сайн дураараа ажилладаг юм бэ? Та явж очоод, ажиллаад, тэгсэн мөртлөө ямар ч цалин авдаггүй юм байна.

Н: Оновчтой асуулт байна. Би ч мөн өөрөөсөө энэ асуултыг асууж байсан. Би яагаад энэ ажлыг сайн дураараа хийх болов? гэж. Би энэ ажлаасаа мөнгөн биш ч өөр төрлийн урамшууллыг авдаг. Би зөвхөн бусдын төлөө өөрийгөө золиослодог туйлын үзэлтэй биш л дээ. Энэхүү ажлаа би гэгээрсэн хувиа хичээлт гэмээр юмуу. Би энэ ажлаараа дамжуулан амьдран буй дэлхийгээ илүү сайхан байлгахад хувь нэмрээ оруулж, амьдралын утга учрыг мэдэрдэг.

Ж: Ойлголоо. Та өөрөө өөртөө сэтгэл хангалуун байж, бусад хүмүүсийн амьдралыг илүү үнэ цэнэтэй болгосноор сэтгэл дүүрдэг юм байна. Та ялангуяа залуу үеийнхний амьдралд өөрчлөлт авчрахыг зорьдог байх нь.

Н: Яг тийм.

Ж: Их сонирхолтой санагдлаа. Таны хийж буй зүйл нийгэмд ихээхэн чухал үүрэгтэй. Та мөн пентатлоны тамирчин байсан хүн. Энэ талаараа бидэнтэй хуваалцаач.

Н: Пентатлон буудлага, туялзуур сэлэм, усанд сэлэлт, морин уралдаан, гүйлт
гээд таван төрлийн спортыг багтаадаг.

Ж: Ингэхэд та Монголд ямар ажлаар ирсэн билээ?

Н: Би Хэлэлцээ хийх ур чадвар ахиулах удирдах түвшний ажилтнуудад зориулсан хөтөлбөр болон Нийгмийн энтрепенершипийн эрчимжүүлсэн хөтөлбөрүүдийг удирдан явуулахаар ирсэн. Хоёр өөр сегментэд зориулсан хоёр өөр хөтөлбөр байгаа.

Ж: Хэлэлцээ хийх менежерүүдийн ур чадвар?

Н: Тийм.

Ж: Та энэ чиглэлээр хэд хэдэн ном бичсэн байхаа? Зарим нэг нь бэстселлэр болж байсан гэв үү?

Н: Одоогоор ном бичээгүй, голдуу нийтлэлүүд хэвлүүлсэн. Номоо удахгүй гаргах байх.

Ж: Хэлэлцээ хийх менежерүүдийн ур чадварын хөтөлбөр, өөр нэг нь юу гэлээ?

Н: Нийгмийн энтрепенершипийн эрчимжүүлсэн хөтөлбөр. Цэргийн сургуулилт шиг биеийн хат шаардахгүй ч маш шахуу, гүйцэтгэл өндөртэй явагддаг хөтөлбөр.

Ж: Энэ хөтөлбөр хэр удаан үргэлжилдэг билээ?

Н: Хоёр өдөр хагас үргэлжилдэг. Эхний өдрийнхөө үдээс хойш эхэлдэг.

Ж: Хэдэн хүн оролцох вэ?

Н: Манай хөтөлбөрт 24 хүн оролцсон.

Ж: Хөөх, ямархуу хүмүүс оролцов?

Н: Ихэнх нь ЕБС-ийн ахлах ангийн болон их дээд сургуулийн нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнууд байсан.

Ж: Оролцогчид хэрхэн хүлээж авав?

Н: Оролцогчид маань маш сэтгэл хангалуун байсан. Тэд шинэ зүйлсийг сурч, өөрсдийн нийгмийн бизнесийн санаагаа хөгжүүлэхдээ ихээхэн идэвхитэй байсан. Манай хөтөлбөрийн зорилго оролцогчдоо нийгмийн асуудлуудыг бизнес модел ашиглан хэрхэн шийдвэрлэх талаарх өөрсдийн санаагаа хөгжүүлэх боломжоор хангах байсан. Тэд бидний өгсөн 10 даалгавар тус бүрийн дагуу санаагаа хөгжүүлээд, эцэст нь шүүгчдэд хөгжүүлсэн санаагаа танилцуулсан.

Ж: Тэд бүгд танилцуулгаа хийсэн үү?

Н: Тэгэлгүй яахав. Гэхдээ Монгол хэлээр явагдсан учир би өөрөө багахан хэсгийг нь л ойлгосон гэдгээ хэлэх нь зүйтэй. Харин хамтран ажиллагсад маань ихээхэн эерэг сэтгэгдэлтэй байсан. Зарим багууд хөтөлбөрөө өндөрлөөд шууд л нийгмийн бизнесийн санаан дээрээ ажиллаж эхлэнэ гэлцэж байсан.
Ер нь хөтөлбөрийн маань гол зорилго нийгмийн энтрепенершипээр дамжуулан хүн нас, хүйс, мэргэжил боловсролд хязгаарлагдахгүйгээр өөрийн амьдрал ахуй, амьдран буй нийгмээ хөгжүүлэн, өөд татах хүч бололцоо өөрсдөд нь байгаа гэдгийг ухааруулах, урам зориг өгөх юм.

Ж: Ямар төрлийн нийгмийн асуудлуудыг ихээр хөндөж байв?

Н: Хэд, хэдэн асуудал хөндөгдсөн. Зарим оролцогчид өөрсөддөө тохиолддог асуудлуудаа шийдэхээр зорьж байсан. Тухайлбал, 20 орчим насны залуус сургуулиа төгсөөд тохирсон ажлаа олоход олон бэрхшээлтэй тулгардаг учир дадлагын ажил, мэргэжлийн ажлаа олоход нь туслах ур чадвар дээшлүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх санаа гаргаж байсан. Уг хөтөлбөрөөр дамжуулан тэд их дээд сургуулиас олж авсан мэдлэгээ, практикт шууд ашиглах, төгсөөд өөрсдийн амьдралаа хариуцаад, боломж бололцоогоо бүрэн дүүрэн ашиглах боломжтой болно

Зарим оролцогчид хүүхэд багачууд, ялангуяа гэр хороололд амьдардаг бага насны хүүхдүүдэд зориулсан санаан дээр ажилласан. Тэдгээр санаанаас дурдвад зорилтот бүлгүүдэд хамаарах бага насны хүүхдүүд гэр сургууль болон бусад тогтмол зорчдог маршрутуудынх нь хооронд аюулгүй, боломжийн үнэтэй, хүүхдийн нийтийн тээврийн хэрэгслээр үйлчлэх гэх мэт.

Ж: Тэгэхээр оролцогчид маань нийгмийн төрөл бүрийн асуудлуудыг бизнесийн загваруудаар шийдэхийг зорьсон байх нээ?

Н: Тиймээ. Тэдгээр асуудлууд нь оролцогчдын шийдэхийг үнэн сэтгэлээсээ хүсдэг асуудлууд байсан.

Ж: Та хэлэлцээ хийх ур чадварын талаар яриач. Энэ яг юу гэсэн үг вэ?

Н: Хэлэлцээ хийх ур чадвар гэж миний бодлоор бидний бүр бага ангиасаа л сурах ёстой хамгийн чухал ур чадвар. Энэ нь аль болох тухайн яриа, хэлэлцээнд оролцогч бүх талын ашиг сонирхолд нийцсэн шийдэлд хүрэхээр зорихыг хэлнэ. Тухайлбал, би таньтай хэлэлцээ хийж байна гэж бодоход, би өөрийн зорилгодоо хүрэхийн хажуугаар таныг ч мөн зорилгод тань хүргэх эрмэлзэлтэй байна гэсэн үг. Энэхүү үнэ цэнэд суурилсан хэлэлцээ хийх ур чадварын сургалтыг “Боловсролын Санаачилгууд” ТББ намайг урьж авчирсанаар Монголд зохион байгуулах боломжтой болсон. Сургалтын үеэр хэрхэн хэлэлцээнд оролцогч бүх талууд өөрсдийн ашиг сонирхолд нийцсэн шийдэлд хүрэхэд чиглэсэн практик аргууд, хэлэлцээрийн үйл явцыг дүгнэж цэгнэсний үндсэн дээр системтэйгээр асуудалд хандах арга барилыг зааж, таниулж, түүний дагуу хэлэлцээ хийлгэж, үр дүнгээ үнэлж цэгнээд, алдаанаасаа суралцаад ахин хэлэлцээ хийх зэрэг бүтэцтэй хичээллэсэн. Ингэснээр та хэлэлцээ хийх бүртээ илүү сайжирна гэсэн үг.

Үнэ цэнэд суурилсан хэлэлцээний гол ухагдахуун нь асуудлын аль болох бүр гүн рүү орж, тухайн хэлэлцээрт оролцогчид яг юу хүсээд байгааг ухаж ойлгох чадварт суулгах юм. Асуудлын гүн рүү орж чаддагүйгээсээ болоод хүмүүс голдуу өнгөн хэсэг дээр гацчихдаг. Бид хэлэлцэгч талынхаа зөвхөн шаардлагыг л харж чаддагаас болоод гацаанд орж, хэн хэнийх нь эрх ашигт нийцэх нийтлэг орон зайг олж харж чаддаггүй. Иймээс үнэ цэнэд суурилсан хэлэлцээний аргаар надад яг юу хамгийн чухал байна, таньд яг юу хамгийн чухал байна гэдгийг ухаж гаргаж ирэхийг зорьдог.

Ж: Хамгийн шилдэг хэлэлцээ хийгчид байх хамгийн чухал чадвар юу вэ?

Н: Би хувьдаа хэлэлцээ хийх хамгийн шилдэг зэвсэг бол оновчтой, зөв асуултууд тавих гэж хэлнэ. Сайн асуултууд, нээлттэй асуултууд, яагаад, юуны тулд, яах гэж, хэрхэн гэсэн асуултууд асуух тун хэрэгтэй. Ялангуяа яагаад гэдэг асуулт. Та яг яагаад үүнийг хүсч байна? Юуны тулд ийм шаардлага тавьж байна? Та үүгээр яг яах хэрэгтэй байна вэ? Эдгээр асуулт хүмүүст яг юу хүсч байгааг нь тодруулах хүчтэй асуултууд юм. Эдгээр асуултууд талуудад нуугдаад буй ашиг сонирхолд нь нийцсэн шийдэл, хувилбаруудыг гаргаж ирэхэд тусладаг.

Ж: Сонирхолтой нь та хэлэлцээ хийх ур чадварын хөтөлбөрийг Ли Куан Югийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургууль (LKYSPP)-д боловсруулан, хэрэгжүүлдэг. Энэхүү хөтөлбөр хэрхэн хэрэгжих болсон талаар хуваалцаач.

Н: LKYSPP-тай би холбогдохоос өмнө тэд хэлэлцээ хийх ур чадвар олгоход чиглэсэн хөтөлбөртэй байсан. Би тус хөтөлбөрийн багштай найз байсан юм. Тэр найз маань Канад руу буцах болоход хэн тус хөтөлбөрийг нь үргэлжлүүлэх гэж байгаа юм бол гэж бодсон. Тэгээд өөрөө хэлэлцээрийн мэргэжилтний хувьд би яагаад санаачлагыг гартаа аваад тэдэнд хэлэлцээрийн хичээл боловсруулж өгөөд зааж болохгүй гэж бодон саналаа хэлсэн.

Ж: Та цаашид ч ажиллах уу? Та хэлэлцээрийн хөтөлбөрөө заахаас гадна өөр ямар нэгэн ажил хариуцдаг уу?

Н: Урьд нь сургуульд байгаагүй шинэ ажлыг нэг жилийн өмнө санаачлан хэрэгжүүлсэн маань нийгмийн энтрепенершипийн хичээл юм. Би хувьдаа олон нийтэд чиглэсэн бодлого хэрэгжүүлдэг сургууль нийгмийн асуудлуудыг бизнесийн загваруудаар шийдэх боломжийг ашиглахгүй байна гэж харсан. Тийм учраас би энэхүү шинэ хичээлийг орж эхлэхийг сургуульд санал болгосны дагуу энэ оны 1 дүгээр сард анхныхаа оюутнуудтай хичээллэж эхлээд тэд маань энэ долоо хоногт хичээлээ дүүргэж байгаа. Энэ Бямба гаригт тус хичээлийн маань хоёр дахь элсэлт төгсч байгаа юм байна.

Ж: Таны хичээл голдуу нийгмийн бизнесийн амжилттай жишээг танилцуулах уу? Сайн гэсэн арга зүйг танилцуулах уу? Ямархуу байдалтай явагддаг вэ?

Н: Хичээл маань онолд биш практикт суурилсан. Юу гэсэн үг вэ гэхээр оюутнууддаа бодитоор хэрэглэж болох арга тактикууд зааж, түүнийгээ бодит төслүүд дээр хэрэглэхэд нь туслах дасгал ажлууд хийлгэж, бодит төслүүдээ амжилттай хэрэгжүүлэх урам зоригоор тэтгэдэг. Оюутнуудын дүн нь тэд бодит амьдрал дээр бодит хүмүүстэй ярилцаж, бодит талуудаас суралцаж, улмаар өөрсдийн шийдэхийг зорьж буй асуудлуудаа гүнзгий ойлгосны үр дүнд түүнийгээ шийдэх шийдлүүд боловсруулж, туршиж үзээд тодорхой хэмжигдэхүүнээр үр дүнгүүдийг нь хэмжээд, шаардлагатай бол ахин сайжруулж шийдлээ дахин боловсруулах зэрэг ажлуудыг хэр гүйцэтгэхээс хамаардаг. Тэгэхээр, хичээл маань практикт суурилсан, бодит амьдралд нийцсэн.

Ж: Нийгмийн асуудлууд шийдэх. Бизнесийн асуудлуудыг шийдэхэд хүртэл өнөө цагт төрөл бүрийн апплекешн, интернетийн мэдээ мэдээллийг мэдлэгийн багц болгох мэдээллийн технологийн арга хэрэгслүүдийг ашиглах болсон. Та хичээлдээ мэдээллийн технологийг хэр ашигладаг вэ?

Н: Би ер нь мэдээллийн технологид айхтар сүжигтэй биш л дээ. Мэдээж мэдээллийн технологи цагийг асар хэмнэж, тухайн технологиуд ашиглах боломжтой олон хүмүүст зэрэг хүрэх боломжийг олгодог. Гэвч Тимор-Листэ шиг оронд амьдардаг хүний хувьд, мэдээллийн технологи нөгөө талдаа олон хүнийг орхигдуулж байгааг хардаг. Олон хүмүүс элдэв технологи ашигладаггүй, Монголд ч энэ хамаатай гэж бодож байна.

Ж: Таньтай санал нэг байна.

Н: Олон хүн дижитал хэрэгсэл хэрэглэдэггүй эсвэл яаж хэрэглэхээ мэддэггүй, тэр байтугай бичиг үсэг ч тайлагдаагүй байдаг. Тэднийг мэдээлэлтэй холбохоор зорьтол тэд таны төсөөлж байсан шиг уншиж, бичиж чаддаггүй ч байж болно.

Ж: Тийм шүү.

Н: Тиймд би технологийн инноваци хэрэгтэй гэдэгт итгэдэг ч ихэнхдээ хүндээ инноваци хийх, шинэ шийдлүүдийг гаргах бизнесийн загварын инноваци хийх нь илүү үр өгөөжтэй. Заавал шинэ шийдэл гэх албагүй, тус шийдлүүдийн ач тусыг хүртээгүй байгаа нийгмийн бүлгүүдэд хүргэж ажилласан ч болно.

Ж: Та өмнө нь “Аз жаргал” гэдэг хичээлд илтгэгч байсан гэсэн. Энэ талаараа сонирхуулбал?

Н: Ахыг маань мэддэг намайг огт танихгүй эмэгтэй миний бичвэрүүдийг уншаад над руу хандаж ахлах сургуулийн сурагчдад лекц уншиж өгөөч гэж урьснаар энэхүү хичээлийг зааж байсан. Би тэр үед амьдралын талаар юу гэж боддог, аз жаргалтай амьдралын талаарх ялгаатай философиудын талаар блог дээрээ идэвхитэй бичдэг байсан. Миний санаж байгаагаар 2, 3 ангид илтгэл тавьж сурагчидтай аз жаргалын талаар харилцан яриа өрнүүлэх зарчмаар хичээлийг явуулсан.

Ж: Тэгэхээр аз жаргал гэж юу бэ?

Н: Яг энэ асуултаар хичэээл маань эхэлж байсан. Тиймээс би тэдэнд аз жаргал гэдэг бол хүн бүрийн хувьд харилцан адилгүй ойлголт, миний хувьд аз жаргал гэдэг бол амьдралдаа тавьсан зорилгууддаа хүрч, бусдын болон өөрийнхөө хувьд зөв тэнцвэртэй харьцааг бий болгох гэж хэлж байсан. Цаашилбал аз жаргал гэдэгт маш олон зүйлийг хамааруулж болно л доо тэгэхдээ миний хувьд бусад хүмүүсийг аз жаргалтай болгож байгаа маань надад илүү аз жаргалыг мэдрүүлдэг.

Ж: Хэтэрхий гэгээлэг биш үү?

Н: Хэдийгээр би дотогшоогоо гэх юм уу ганцаараа байх даа илүү тав тухыг мэдэрдэг ч аз жаргалтай байхын тулд ууланд гарч лам шиг бясалгал хийж тайван амьдрахыг аз жаргал гэж тодорхойлж чадахгүй.

Ж: Тэгэхээр юу таныг хамгийн аз жаргалтай болгодог бэ?

Н: Өдөр тутмын ажил дээр би аз жаргалыг хүүхдүүдэд спортын төслүүд хэрэгжүүлэх явцдаа мэдэрдэг. Хүүхдүүдийн инээмсэглэл, хийж чадахгүй байгаа зүйлээ давахын тулд хэрхэн суралцаж өөрсдийгөө хөгжүүлж, зоригжуулж байгааг харахаар аз жаргалын цахилгаан гүйдлүүд биеэр минь дамжиж, урам зориг өгч байгааг мэдэрдэг.

Ж: Та хэд хэдэн оронд Олимпын хөдөлгөөнийг сурталчилдаг. Хүнд нөхцөлтэй Афганистан гэх мэт орны Олимпын хорооны гишүүн гэж байсан.

Н: Би Олон улсын Олимпын хорооны (ОУОХ) тэтгэлэгээр магистрт суралцсанаас хойш энэ төрлийн ажилд оролцох болсон. Миний зааварлагч /ментор/ ОУОХ-ны хөгжлийн хэлтэст, Олимпын нийтлэг эрх ашгийн төлөө ажилдаг байсан. Тиймээс намайг нэг өдөр дуудаад, “Нуно чи бол Португаль хүн, Португалиар ярьдаг. Тиймээс бид чамайг Тимор – Листэ руу Олимпын төлөөлөгчөөр илгээмээр байна. Чи Тимор-Листэ-н спортын холбоодтой хамтран дэлхийн хамгийн залуу Олимпын холбоонд нэгдсэн улс болоход нь туслах хэрэгтэй байна” гэж хэлсэн. Энэ явдал 2003 онд болсон ба би ч хүсэлтийг хүлээн авсан. Иймэрхүү зүйлсийг супербаатрууд л хийдэг гэж боддог байсан шүү.

Ж: Тимор-Листээс Олимп-д оролцсон тамирчин байгаа юу?

Н: Яг үнэндээ анхын тамирчид нь 2000 онд Олимп-д анх оролцсон. Тухайн үед Тимор-Листэ нь бие дааж, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн улс болоогүй байсан тул 2000 оны Сиднэйн Олимп-д оролцохдоо өөрийн гэсэн туг далбааг ашиглалгүй Олимпын бэлэг тэмдэг тугтайгаар оролцож байсан.
Харин 2004 онд, Афины Олимпод Тимор-Листээс марафоны тамирчид оролцсон ба улс болж тунхагласны дараах анхны олимп нь байсан. Энэ нь миний анх өөрийн биеэр үзсэн Олимпын уралдаан байсан бөгөөд би болон баг тамирчид Грекийн Афин хотод тус улсыг төлөөлөн тугаа мандуулан оролцсондоо тун их баяртай байсан ба 2003 онд хэрэгжиж эхэлсэн төслийн ачаар, байгуулагдаад 2хон жил болж буй хамгийн залуу улсыг олимпод ороход туслаж гар бие оролцсондоо маш их бахархдаг.

Ж: Ямар сонирхолтой түүх, гайхалтай амьдрал бээ, та спортоор дамжуулан хүмүүс болон улс үндэстэнд туслаж байснаас гадна, тамирчин, сайн хэлэлцээр хийгч, багш, профессор гээд олон төрөлд мэргжшиж дэлхийг өөрийнхөө чадлаар хүмүүс амьдрахад илүү сайхан орчин болоход тусалж байгаан байна. Танд маш их баярлалаа.

Н: Танд ч бас намайг урьж ярилцсанд талархаж байна.

Ж: Баярлалаа

Та бүхэн энэхүү ярилцлагын бүрэн эхийг 11 дүгээр сарын 10-ны Баасан гаригийн 20 цагаас VTV-р хүлээн авч үзээрэй!

5 сар 22, 2017

Админ

Манлайлал

“Дараах стратегиуд ямар ч хэлэлцээрээс таны хүртэх үр дүнг огцом ахиулна”,
Харвардын Бизнесийн Сургууль

Хэлэлцээ хийх ур чадвараа огцом ахиулах нь төдийлэн яаралтай санагддаггүйгээс хүмүүс тус ур чадварыг ахиулахад шаардлагатай алхамуудыг авч хэрэгжүүлэхгүй юмуу энэ тал дээр тусгайлан цаг зарцуулахад хойрго хандах нь түгээмэл тохиолддог алдаа юм. Дараах 5 арга таныг энэхүү алдаагаа залруулж, одоогоор ашиглахгүй байгаа ч алдаж боломжгүй боломжуудаа танин илрүүлж, даруй ашиглаж эхлэх процессыг тань хөнгөвчилнө.


Энэ 10 дугаар сард, ганцхан удаа зохион байгуулагдах ХЭЛЭЛЦЭЭ ХИЙХ УР ЧАДВАР АХИУЛАХ ОЛОН УЛСЫН СУРГАЛТ /Англи хэлээр/-ын танилцуулгыг (Download the Training Program Agenda) HERE/ЭНД-ээс үзнэ үү!


1. Бэлтгэлээ бүрэн хангахын ач холбогдлыг сайтар ухамсарлах

Бид аливаа хэлэлцээрт орохоосоо өмнө бүрэн хэмжээнд бэлтгэсэн байх ёстойгоо мэддэг ч өөрийгөө бүрэн дайчлан бэлтгэхдээ хойрго хандах нь түгээмэл. Энэ нь өнгөрөөж боломгүй алдаа юм. Маш олон судалгаагаар бэлтгэлээ бүрэн хангаагүй хэлэлцээрт оролцогчид шаардлагагүй буулт хийж, бүтээж болох байсан үнэ цэнийг өнгөрөөж, оролцогч талуудын хэн хэнд ашигтай үр дүнд хүрэх боломжуудаа алддаг байна. Иймд, таны өөрийн хэлэлцээ хийх ур чадвараа ахиулах хамгийн чухал алхам бол ажил, амьдралынхаа эдгээр чухал яриа хэлэлцээнд бүрэн бэлтгэлтэй оролцож байх юм. Бэлтгэлээ бүрэн хангана гэдэгт өдөр бүр тодорхой хугацааг хэлэлцээрт оролцогч талынхаа юмуу хэлэлцэх сэдвийнхээ талаар судлах, хэлэлцээрт бэлтгэх ажлын жагсаалт гаргах, хэлэлцээрт бэлтгэх дасгалжуулагчтай болох (5 дугаар аргыг үз), өөрийн итгэлт анд, гэр бүлийн гишүүн юмуу хамт ажиллагчтайгаа дүрд хувиран бэлтгэх зэрэг аргууд багтана. Бие даасан судалгаандаа хэлэлцээрээр хүрэх эцсийн үр дүн төдийгүй Б хувилбарыг тооцоолж, хэлэлцэгч талынхаа ч хүрэхээр зорих үр дүнгийн хувилбаруудыг тооцоолох хэрэгтэй.

 

2. Хэлэлцээрийн сургалтанд үр дүнтэй суух бэлтгэлээ урьдчилан хангах

Хэрвээ та өөрийн хэлэлцээ хийх ур чадвараа албан ёсны сургалтын тусламжтай ахиулахаар шийдсэн бол сургалтын явцад багшийн хэлсэн зүйлсийг л нэг бүрчлэн тэмдэглэж авахад болоод явчихна гэсэн буруу ойлголттой байж болохгүй шүү. Сургалтын явцад багшийн өгөх мэдлэг, мэдээллийг зөвхөн тэмдэглэж авах бус хэрхэн өөрийн ажил, амьдралд тохиолддог хэлэлцээрүүдтэй чинь уялдаж байгааг бодож тунгаах хэрэгтэй. Багшийн танилцуулж буй тодорхойлолт, томъёоллууд таны ажил, амьдралтай хэрхэн холбогдож байна вэ гэдгийг анзаараарай. Хэрвээ танилцуулж буй тодорхойлолт, томъёоллуудыг бодит амьдрал дээрх үйл явцтай холбож ойлгоход хүндрэлтэй байвал багшаасаа тодруулга авах юмуу тодорхой жишээ асуу. Түүнчлэн, Харвардын бизнесийн сургуулийн хэлэлцээрийн багш Max H. Bazerman хэлэлцээрийн сургалтанд сууж буй оролцогчид сургалтын явцад ямар үг хэллэг, ойлголтууд давтагдаж буйг анхааралтай сонсож тэмдэглэх хэрэгтэй гэж зөвлөдөг. Бид аливаа шинэ дадлыг хоёр болон түүнээс олон удаа өөрийн биеэрээ туршиж дадлагажиснаар үр дүнтэйгээр өөртөө суулгадаг болохыг судлаачид тогтоожээ. Иймд, сайн суралцагчид адилхан ойлголт, томъёоллын талаар нэгээс олон удаа ярилцаж давтахдаа дуртай байдаг ба энэ нь ч тэдэнд тухайн мэдээллийг толгойдоо суулгахад нь дөхөмтэй байдаг.

3. Алдаа хийхдээ бэлэн байх

Хэлэлцээрийн сургалт таныг илүү төлөвшүүлж ч мэднэ. Хэлэлцээрийн багш нар суралцагчдаараа ихэвчлэн янз бүрийн дүрд хувирах дасгал хийлгүүлдэг ба эдгээрийн дор хаяж нэг, хоёр нь сургалтанд оролцогчид хэлэлцээрийн үеэр өөрсөддөө хэт итгэлтэй байх зэрэг буруу хандлагыг нь гүнзгий ойлгуулахад чиглэдэг. Bazerman багшийнхаар хэлэлцээрийн сургалтанд оролцогчид урьд нь өөрийн ташаа зөн совиндоо найдан шийдвэр гаргадаг байснаа сургалтын явцад мэдэж, ойлгохоороо ихэнхдээ тавгүйтдэг байна. Гэхдээ ийм авир гаргах нь хувь хүний дутагдал биш. Харин ч өөрийнхөө гаргасан үйлдэлд тавгүйтэх нь сэтгэлзүйчийн үзэж буйгаар тухайн хүн эерэг тал руугаа өөрчлөгдөн, ахиж дэвжихэд шаардлагатай алхам байдаг байна. Bazerman багш ихэнх хүмүүс хэлэлцээрт орохдоо өөртөө болон хэлэлцэгч талдаа аль хэдийн урьдчилаад нэг талыг барьсан үнэлэмж өгчихсөн байдаг. Гэтэл хэлэлцээрийн үеэр төрөл бүрийн хувилбаруудыг гаргаж чаддаг байхаар өөрийн бодлоо хөгжүүлэх нь хэлэлцээ хийх чадвараа ахиулахад тань тустай гэжээ.

4. Давт, давт, бас дахин давт

Шинэ санааг стратегийн хэмжээнд хөгжүүлж, улмаар түүнийгээ төвөггүйгээр ашиглаж чаддаг болоход цаг хугацаа, дадлага багагүй шаардлагатай. Хэлэлцээрийн сургалт, онол биднийг шаардлагатай ойлголтуудыг давтаж, дадлагажих боломжоор хангадаг боловч өөрийн тогтсон дадал зуршилдаа өөрчлөлт оруулах үйл явц сургалт дууссанаар эцэс болдоггүй. Та өөрийн шинээр эзэмшсэн хэлэлцээрийн ур чадваруудаа ажлын талбартаа нэвтрүүлэх явцдаа зорилготой, анхааралтай байх хэрэгтэй. Өөрийн сурсан зүйлсээ дахин бодож, цэгцэл. Өөрийн хэлэлцээрийн арга барилдаа, ажилдаа ч хувийн амьдралдаа ч, сургалтанд заагдсан ямар ойлголтуудыг илүү эрчимтэй нэвтрүүлж, идэвхитэй давтахаа тунгаа. Таныг алдаа гаргасан ч ойлгож, уучлах гэр бүл, найз нөхөдтэйгээ хэлэлцээрийн шинэ арга барилуудыг давтаж, туршиж үзээрэй. Хэрвээ та өөрийн сурсан шинэ арга тактитуудаа зорилготой, ухамсартайгаар өөр өөр нөхцөл байдалд хэрэглэж, нэвтрүүлж чадвал таны өмнөх зуршлуудыг чинь аажмаар халж, зөв шинэ дадал болон суух болно.

5. Хэлэлцээрийн сайн дасгалжуулагчтай болох

Та ямар нэгэн чухал хэлэлцээрт бэлтгэж байхдаа байгууллагынхаа хэн нэгэн өндөр албан тушаалтнаас ч юмуу зөвлөгөө авдаг байх. Хэлэлцээрийн дасгалжуулагчдын ялгаа нь ямар нэгэн онцгойлсон үйл явдалд л зориулсан зөвлөгөө өгөхөөс илүү таны хэлэлцээ хийх ур чадварыг нэлэнхүйд нь ахиулахад төвлөрдөг. Топ хэлэлцээ хийгчид хэн хэндээ ашигтай хэлэлцээ хийх онол (жич: 10 дугаар сард зохион байгуулагдах олон улсын сургалт “truly win-win/value negotiation” буюу үнэ цэнэд суурилсан хэлэлцээ хийх аргад сургана)-д суурилсан аргаар ямар нөхцлүүдийг хэлэлцээрийн үеэр санал болгоход тохиромжтой, ямар нь тохиромжгүй зэрэг нарийн задаргааны дагуу бэлтгэлээ хангадаг. Иймд, таньд хэлэлцээрийн үр дүнд хүрэх зорилгууд болон тэдгээрт хүрэх арга техникүүдээ тодорхойлж, хэлэлцээрийн дараах үр дүнд шинжилгээ хийхэд тань туслах дасгалжуулагчтай болоорой.

Дашрамд дурдахад энэ 10 дугаар сарын 21 – 22-ны өдрүүдэд ганцхан удаа зохион байгуулагдах Хэлэлцээ хийх ур чадвар ахиулах сургалт маань олон улсад дунджаар нэг оролцогчийн 5000 – 6000 ам.долларын төлбөртэй байдаг. Бид Азийн топ их сургууль Сингапурын Үндэсний Их Сургуулийн харъяа Ли Куан Югийн нэрэмжит сургууль (Lee Kuan Yew School of Public Policy)-ийн профессор, олон улсын зөвлөх, дэлхийн лидерүүдийг дадлагажуулагч Нуно Дэликадог төрийн бус байгууллагынхаа шугамаар урин авчирч байгаа тул, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн энэхүү сургалтыг нэг оролцогчийн 1000 ам.долларын төлбөртэй зохион байгуулах боломж тохиосонд туйлын сэтгэл хангалуун байгаа.

Энэхүү боломжийг алдалгүй, бүхий л түвшинд хэлэлцээ хийх ур чадвараа ахиулахаар төрийн байгууллага (яамны түвшний), дэлхийд салбартаа эхний тавд багтдаг олон улсын консалтингийн компани болон олон улсын сүлжээ байгууллага болон хувийн бизнесийн лидерүүд маань сургалтанд бүртгүүлж, суудлаа баталгаажуулж байгааг дуулгахад таатай байна. Та ч мөн өөрийн манлайлах, хэлэлцээ хийх ур чадвараа цоо шинэ түвшинд гаргахыг хүсч байгаа бол 9 дугаар сарын 15-ны дотор багтаж дараах холбоосоор бүртгүүлж, суудлаа даруй баталгаажуулаарай. Дахин сануулахад зөвхөн Англи хэлээр явагдах энэхүү сургалтанд маань цөөн тооны, өндөр зорилго тэмүүлэлтэй, салбар салбарын шилдгүүд л хамрагдаж байгаа.

 

Саяхан МҮХАҮТ-ын санаачлагаар МУ-ын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат, салбар салбарын бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөлтэй өглөөний цай хамт уунгаа уулзав. Уулзалтын эхэнд Ерөнхий сайд МУ-ын эдийн засгийг эрчимжүүлэх чиглэлээр төрөөс баримталж, засгийн газраас хэрэгжүүлж буй бодлогуудаас хоёрыг онцлов. Эдгээрийн нэг нь ХАА-ын салбарын хөгжлийг шинэ түвшинд гаргах, нөгөө нь Монгол улсаа гадаад зах зээлд нарийн төсөв, төлөвлөгөөтэйгээр танилцуулах зохион байгуулалттай нэгжийг ажилллуулах гэж би ойлгов. Төрийн бодлогын талаар номын дуу сонсож, бизнесийн стратегийн чиглэлээр ажиллаж байгаа иргэн хүнийхээ хувьд ерөнхий сайдын танилцуулсан бодлого, санаачлагатай холбогдуулан өөрийн саналаа хуваалцъя.

1. ХАА-ын салбарын талаарх саналынхаа удиртгал болгож ерөнхий сайд “Бид юунд сайн, түүгээрээ танигдая” гэж уриалсан нь тун холыг харсан санал мэт санагдаж олзуурхаж суутал санал, санаачлагыг хэрэгжүүлэх арга замуудыг тайлбарлахад санаа нь зөв ч, шат дараалал нь эргэлзээ төрүүлэв . Юу вэ гэхлээр Монголчууд хэдэн зуун жилийн турш мал маллаж ирсэн ард түмэн гэж эхэлсэн яриа маань бид гадны танигдсан брэндийн нэрээр бүтээгдэхүүнээ дэлхийд нийлүүлэх хэрэгтэй болоод явчив. Товчоор бид Германы хиамны ч юмуу олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн брэндийн түүхий эд ханган нийлүүлэгч болох юм байна. Ийм маягаар ажилладаг орнууд, үйлдвэрлэгчид олон байгаа, гэхдээ манайх шиг оронд энэ зохион байгуулалт одоогоор тохиромжгүй. Яагаад гэвэл:

Нэгт: Монгол мал элдэв халдварт өвчинд нэрвэгдэх эрсдэл өндөртэйгээс гадна, өөрсдөө хэдэн арван км явж хоолоо олж иддэг “тамирчид”. Иймд гадныхан байтугай “махчин” Монголчууд ч дааж идэхэд хүндрэлтэй, хамгийн наад зах нь.

Хоёрт: Гадны танигдсан үйлдвэрлэгчид аливаа улсад хөрөнгө оруулалт хийхээсээ өмнө тухайн улсын ажиллах хүчний нөөц, дэд бүтцийн хөгжил, хууль эрхзүйн орчныг заавал чухалчлан судалдаг. Гэтэл манайд эрчимжсэн мал аж ахуйгаар бэлтгэгдсэн, хэдэн зуугаараа фермерт ажиллах боловсон хүчин байхгүй, дээр нь зам харилцаа муу хөгжсөн, улс орнуудын хамгийн эмзэг сектор болох хүнсний аюулгүй байдлыг алдагдуулах, халдварт өвчин гарах эрсдэл бүхий хүнсний импортын чиглэлээр эрсдэлийг нарийн тооцсон хамтран ажиллах гэрээ, хэлэлцээр хангалттай хийгдээгүй байна.

Тэглээ гээд бид гараа хумхиад суулгүй, Азийн тэргүүн баян Ли Ка Шин “Амьдрал чамд исгэлэн лемон өгөөд байвал, түүнд нь гомдоод суулгүй лемоноор нь ундаа хий” буюу өөрсдийн сул талаа давуу тал болгох арга замыг хай гэсэн зөвлөгөөг дагах хэрэгтэй. Миний зүгээс дараах шийдлийг санал болгож байна.

ШИЙДЭЛ. Дэлхийн улс орнуудад хэт их хотжилт явагдаж, уламжлалт хөдөө аж ахуйн салбарт ажиллах ажилчдын тоо эрс буурч, үйлдвэрлэгчид хурдан хугацаанд ургацаа хурааж хотын хүн амын хэрэгцээг тасралтгүй хангаж, өөрсдийн үйлдвэрлэлээ эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах хэрэгцээ шаардлага гарсны улмаас химийн бордоо зэргийг хүнсний аюулгүй байдалд заналхийлэх түвшинд хэрэглэх болсон. Үүний хор уршгийг ойлгож мэдсэн хэрэглэгчид химийн бордоо (мал аж ахуйн хувьд мах, сүүний гарцыг нэмэгдүүлэх элдэв эм тариа хэрэглээгүй) жинхэнэ байгалийн жамаараа боловсорсон ногоо, жимс, мах, сүүг хэд дахин илүү үнэ төлөөд ч хамаагүй авах хүсэлтэй болсон.

Тэгэхээр цөөн хүн амтай, дэд бүтэц муу хөгжсөн Монгол улс хямд үнээр их бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр зүтгэх биш өндөр үнэтэй, өөрсдийн чаддаг мэддэг аргаараа чанартай цөөн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч буюу органик фермерийн орон болохоор зорих нь зүйтэй.

Зургийн эх сурвалж: Business Insider (Жишээ нь: АНУ-ын Wholefoods сүлжээ дэлгүүрт 500гр органик гүзээлгэнэ, мөн хэмжээний бордсон гүзээлзгэнээс 1000 гаран төгрөгөөр илүү үнэтэй зарагдаж байна)

Ингэхдээ Монголчууд аль болох шавхагдашгүй нөөц бололцоогоо ашиглах нь зүйтэй. Тухайлбал малаа нядалж махыг нь гаргахын оронд сүүнийх нь гарцыг нэмэгдүүлэхэд анхаарч, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж экспортлох нь илүү тогтвортой. Тухайлбал манай урд хөрш Хятад төдийгүй дэлхийн олон оронд эрэлт хэрэгцээ нь өсч буй ингэний сүү гэхэд 500 мл нь ойлролцоогоор 10 гаран мянган төгрөгөөр борлогдож байна.

Зургийн эх сурвалж: https://desertfarms.com/products/raw-camel-milk-frozen

Газар тариалангийн салбарт эргэлт удаан, үнэ багатай, цаг агаарын хүчин зүйлээс их хамааралтай төмс, лууван зэрэг ногоогоо дотоодын хэрэгцээндээ зориулж үйлдвэрлээд өргөст хэмх, улаан лооль зэрэг үнэ өндөртэй, нарийн ногоонуудаа жинхэнэ Япон, Европ зэрэг орнуудын технологиор голдуу экспортонд зориулж үйлдвэрлэхээр зорих нь зүйтэй болов уу. Мэдээж нарийн судалгаа, шинжилгээний үр дүнд дээр санал болгосон нарийн ногоонуудаас илүү органик чацаргана, нэрс, гүзээлзгэнэ зэрэг жимс, жимсгэнэ эдийн засгийн үр өгөөж өндөртэй, эрсдэл багатай байхаар бол нарийн ногооноос илүү жимс, жимсгэнэ, тэдгээрээр хийсэн бүтээгдэхүүнээ экспортлохдоо анхаарлаа хандуулж болно.

Товчоор ХАА-ын салбарыг бодлогоор дэмжин, эдийн засгийг эрчимжүүлэх гол салбар болгохоор зорихдоо а) дотоодын зах зээлийг хангах, экспортыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, б) хэдийд ч гэрээгээ цуцлаад Монголоос гараад явчих эрсдэлтэй гадаадын танигдсан брэндийн нэрээр биш өөрсдөө чаддаг аргаараа, олон улсад танигдах “Органик Монгол” гэсэн брэндийг бий болгоход чиглэсэн богино, дунд, урт хугацааны арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.
Ерөнхий сайдын дэвшүүлсэн хоёр дахь асуудал бүр сонирхолтой. Тэр талаар миний дараагийн нийтлэлээс уншаарай!

Бидний бэлтгэсэн нийтлэлүүдийг цаг тухай бүрт нь авахыг хүсвэл ЭНД ДАРЖ манай мэйлийн жагсаалтанд бүртгүүлээрэй!

Ажлаа зөв зохион байгуулж чаддаг байна гэдэг зарим хүнд амархан юм шиг санагдах боловч:

  • Байгууллагын нягтлан тайлангаа цагийг нь тулгаж хийж эхэлснээс болж өндөр торгууль төлөх,
  • Их сургуулийн оюутан шалгалтдаа хожуу бэлдэж эхэлснээс хагас жилээр төгсөлт нь хойшлох,
  • Менежер цагийн менежментийн төлөвлөлт алдсанаас болж компани өндөр алдагдал хүлээх зэрэг бидний мэдэх нийтлэг, эрсдэлтэй асуудлуудтай олон хүнд тулгардаг.Иймд та бүхэндээ цагийн менежментийн шилмэл арга EISENHOWER-ИЙН MATRIX-ийг танилцуулъя.

BETTER LATE THAN NEVER. BUT NEVER LATE IS BETTER

АНУ-ын ерөнхийлөгч асан Dwight D.Eisenhower нь цагийн менежментийн мастер гэдгээрээ алдартай нэгэн байсан билээ. Тэрээр бүхий л ажлыг чадварлаг, цаг тухай бүрд нь хийж чаддаг байжээ. Eisenhower өөрийн ажлыг Matrix дээр ЧУХАЛ (Important) болон ЯАРАЛТАЙ (Urgent)-гаар нь ангилан оруулж ХЭЗЭЭ, ХЭРХЭН хийхээ тодорхойлон гаргаж өндөр бүтээмжтэй ажилладаг байсан байна.

Өөрөөр хэлбэл “Eisenhower-ийн matrix”-ийн үндсэн санаа нь өөрийн ширээн дээр бууж ирсэн ажлуудыг Matrix дээр чухал, яаралтай гэсэн нөхцөлд таарахаар нь байрлуулан бичээд дараа нь тухайн ажлаа хэзээ яаж хийхээ тодорхойлох юм.

Жишээ нь: Танд ирэх 8-н сард бэлэн болгох ёстой маш чухал төслийн ажил, ирэх Даваа гаригт захиралдаа өгөх ёстой тайлан, дэлгүүрээс хүнсээ авах мөн танилтайгаа уулзах ажлууд гарч ирсэн байна гэж үзье. Зураг дээрхи matrix дээр байрлуулаад үзээрэй.

Зураг дээр байрлуулах үед таньд юу бодогдсон бэ?
– Important, but not urgent/чухал, гэхдээ яаралтай бус 8-н сард бэлэн болох ёстой төслийн ажлыг долоо хоногт тогтмол хийж чадвал төслөө чанар сайтай, яаралгүй дуусгаж чадна.

– Urgent, important/яаралтай, чухал – Захиралд өгөх ёстой тайлангаа өнөөдрөөс яаралтай хийх ёстой.
– Urgent, but not important/яаралтай, чухал бус – Дэлгүүрээс хүнсээ авахаа эхнэр/нөхөр-өөс туслалцаа хүсч болох юм байна.
– Not important, not urgent/чухал бус, яаралтай бус – Танилтайгаа дараа нь боломжтой үедээ уулзах нь зөв юм байна гэсэн шийдвэрүүдэд бичих үед л хүрч байгааг та харж байна.

Дээрх жишээнээс харахад энэхүү Matrix нь өөрөө шийдвэр гаргах, төлөвлөлт хийхэд маш энгийн мөртлөө чухал аргачлал юм. Та Matrix-ийг ашиглах үедээ дараах асуултуудад хариулах гээд үзээрэй.
• Би ЧУХАЛ мөртлөө ЯАРАЛТАЙ БУС ажлаа хэзээ хийх вэ?
• Би хэзээ цаг гаргаж ЧУХАЛ ажлуудаа ЯАРАЛТАЙ болохоос нь өмнө хийж гүйцэтгэж дуусгах вэ?
Дээрх асуулт нь стратегийн, урт хугацааны шийдвэрүүдийг оновчтой гаргахад туслах бөгөөд энэ нь бидний амьдралыг илүү зохион байгуулалттай, бүтээмжтэй болгож байдаг.

/The Decisions book номын хэсгээс/

Монгол улс дахь үйл ажиллагаа нь тогтворжсон, салбартаа дэлхийд тэргүүлэгчдийн нэгээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн Хоган Ловеллс /Hogan Lovells/ нь 6 тив дамнасан 40 гаруй салбартай, Монгол Улсад суурин ажиллах болсон анхны олон улсын хуулийн фирм юм. Тус фирм нь Монгол Улсын Засгийн газар, дотоодын болон гадаадын бизнес, санхүүгийн байгууллагуудад олон чиглэлээр хууль зүйн зөвлөгөө үзүүлдэг дотоод болон гадаадын чадварлаг, туршлагатай хуульч нартай юм. Тус фирмийн чадварлаг хамт олонтой төрийн байгууллагад ажиллах байх үедээ хамтран ажиллах завшаан тохиож байв.

Харин бизнес эрхлэхэд төдийлэн амаргүй орнуудын жагсаалтанд тэргүүлдэг Монгол улсад үйл ажиллагаагаа эрхлээд арваад жил болж буй Хоган Ловеллс хуулийн фирмийн амжилтын салшгүй нэг хэсэг нь зөвхөн өөрийн компаний ашиг, ажилтнуудын чадавхид анхаарах бус оршин буй нийгмээ чадавхижуулан, хөгжүүлэхэд чиглэсэн сайн дурын үйл ажиллагаа, нийгэмд чиглэсэн төсөл, хөтөлбөрүүдэд оройлон оролцдогт оршдог гэдгийг саяхнаас таньж мэдэв.
Тухайлбал, тус хуулийн фирм нь Монгол эмэгтэйчүүдийн хөгжил дэвшил, манлайллыг дэмжих зорилгоор “Удирдагчийн төлөв байдал, үр нөлөөтэй илтгэх” сэдвээр тусгай сургалтыг 2017 оны 3 дугаар сарын 24-ний өдөр иргэний нийгэм, бизнес, төр засгийн төлөөлөл болсон 60 гаруй эмэгтэйчүүдэд зориулан зохион байгуулж байна.

Олны өмнө илтгэхээс айх айдас нь үхлийн айдсаас илүү байдаг гэдгийг судалгаагаар тогтоосон байдаг. Тиймээс илтгэх урлаг нь амжилтад хүрэхэд шаардлагатай чадваруудын жагсаалтыг тэргүүлдэг юм.

Албан тушаал ахих, дээд удирдлагын түвшинд хүрэхэд “үл үзэгдэх” саадтай тулгардаг эмэгтэйчүүдийн хувьд энэ чадварыг эзэмших нь тэр тусмаа ач холбогдолтой.

Энэхүү чухал чадварыг ул суурьтай ухан ойлгож, ажил амьдралдаа нэвтрүүлэхэд нь туслах зорилгоор олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн сургагч багш, байгууллагын болон гүйцэтгэх удирдлагын сургалт зохион байгуулах, мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх чиглэлээр 25 жил ажилласан туршлагатай Салли Деллоу /Sally Dellow/ зөвлөхийг Хонг Конгоос тусгайлан урин авчирсан юм. Тэрээр мөн мэргэжлийн жүжигчин, зохиолч тул эдгээр мэргэжлийн чадвараа ашиглан сургалтыг оролцооны өвөрмөц аргаар явуулдаг байна.

Түүнчлэн, тус фирмийн ажилтан бүр 25-аас доошгүй цагийг сайн дурын буюу нийгэмд тустай үйл ажиллагаанд зарцуулдаг журамтай. Иймд Хоган Ловеллс нь нийгмийн хариуцлагын хөтөлбөрийнхөө хүрээнд хууль зүйн зөвлөгөө үнэ төлбөргүй үзүүлж, байгаль орчин, орон нутгийн дэмжлэг, хувь тэнцүүлсэн хандивын хөтөлбөр хэрэгжүүлдгийн зэрэгцээ дээрх эмэгтэйчүүдийн хөгжил дэвшлийг дэмжсэн үйл ажиллагааг дөрөв дэх жилдээ зохион байгуулж байгаа юм байна. Өнгөрсөн жил “Хүүхдийг Ивээх Сангийн” Монгол дахь хөтөлбөр тэргүүтэй төрийн бус байгууллагуудад Монгол Улсын Хүүхдийн эрхийн тухай хууль болон Монгол Улсын Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийг боловсруулахад үнэ төлбөргүй хууль зүйн зөвлөгөө үзүүлж, тус хуулиудыг батлуулахад хувь нэмэр оруулжээ. Энэ жил Монголын Аутизмын Холбоог дэмжин ажиллаж байгаа юм байна.

Хүн бүрт ижилхэн өдрийн 24 цаг өгөгддөг ч зарим хүмүүс энэ хугацаанд маш ихийг амжуулдаг, зарим нь юугаа ч амжихгүй гайхаш баран байдаг. Нэгэнт бид өдрийн цагийг уртасгах боломжгүйгээс хойш байгаа цагтаа тохируулан илүү бүтээлч, үр дүнтэй байх хэрэгтэй болж байна.
Үнэндээ бол өнөөгийн асар хурдтай нийгэмд бидний суралцах ёстой хамгийн чухал чадвар бол БҮТЭЭМЖтэй байх юм. Аз болоход, өнөөдөр байгаагаасаа илүү үр дүнтэй хийсэн бүтээсэнтэй амьдрахад биднээс тийм ч их мэргэжлийн болон оюуны бяд шаардахгүй юм байна. Энэхүү нийтлэлд орсон доорх асуултуудад чин үнэнээсээ хариулаад үзээрэй. Үнэхээр энгийн бидний мэддэг хэрнээ ойшоолгүй өнгөрөөдөг жижиг зүйлс л бидний амьдралын үнэт цаг хугацааг ямар ихээр үгүй хийдгийг та эрт мэдэх тусмаа цаашидын тань амьдралд хэрэгтэй болов уу.

1. Ямар төсөл дээр би илүү анхаарал хандуулах ёстой бэ?

Бидний дийлэнх маань ажлын онцлогоос болон шаардлагаас үүдэн олон зүйлийг яг одоо амжуулах шаардлагатай болсон байдаг. Жишээлбэл: Твиттер, фэйсбүүкээ шалгах, энэхүү нийтлэлийг унших, толгой дотроо бодож буй и-мэйлээ бичиж явуулах гэх мэтээр.., Бид ч олон үүрэг хариуцлага хүлээгээд байгаа нэгнээ мундаг байна гэж магтдаг. Гэсэн ч харамсалтай нь хүний тархи нэг дор олон зүйлд зэрэг анхаарал хандуулах чадваргүй тул давхар ачааллууд орж ирэхэд дунд нь будилж самгардан юу чухал гэдгээ тодорхойлоход хүндрэлтэй болж хямардаг байна. Судалгааны үр дүнгээр бол бидний тархи олон зүйлийг зэрэг хийхэд 1 зүйл дээр төвлөрөн ажилласнаас 4 дахин удаан ачаалдаг нь тогтоогджээ.
Тодруулбал: Тухайн цаг хугацаанд 1 зүйлдээ төвлөрөн хий тэгж чадвал таны бүтээмж асар өсөх болно. Хэрэггүй зүйлсийг мартаад өөртөө хамгийн чухал гэсэн ажлыг барьж ав.

2. Өдрийн аль цагт би хамгийн бүтээмжтэй байна бэ?

Өнгөрсөн долоо хоногоо эргэн нэг санаад өдрийн ямар цагуудад илүү бүтээмжтэй ажилласнаа тодорхойлоод үзээрэй. Өглөө кофегоо ууж сэргэсний дараа юу эсвэл ажил тарсны дараа бүх хүн гэр лүүгээ явсаны дараа байна уу? Хэрвээ өөрийн хамгийн бүтээмжтэй алтан цагаа зөв олж тогтоовол багахан цагт хийх ажлаа амжуулаад бусад цагт нь юу дуртайгаа хийгээд толгойгоо амраагаад байж байх сайхан биз дээ? Бүтээмжтэй цагаа тодорхойлж чадаагүй бусад чинь хий дэмий л ажил хийсэн болж харагдах гэж хамаг цагаа дэмий үрж л байгаа байх.

3. Юу намайг саатуулж, анхаарал сарниулж байна бэ?

Шинэ и-мэйл ирсэн талаарх сонордуулга таныг ажлаа хийж байхад нь сатааруулж байна уу? Та олон нийтийн сүлжээгээ хэтрүүлэн шалгадаг зуршилтай юм биш биз? Эдгээр үйлдлийг хийгээд та буцаж төвлөрөхдөө багагүй хугацааг зарцуулж байгаа. Хэрвээ танд шинээр ирж буй и-мэйлүүд таны анхаарлыг сарниулаад байдаг бол сонордуулгын дууг хаах, өөр ажил хийж байх үедээ унтраах гэх мэт тохиргоог хийгээрэй. Олон нийтийн сүлжээнүүдээр ажлын цагаар зорчихгүй байх зорилтыг өөртөө тавиарай. Танд асар их цаг гарах болно. И-мэйл, олон нийтийн сүлжээ, чатыг хаасан ч танд нээлттэй 1 харилцааны суваг үлдэж байгаа тул үнэхээр таны хэрэг гарсан хүмүүс нь залгаад ярихад ямар ч асуудал гарахгүй.

4. Би хөгжим сонсож байна уу?

Та магадгүй чив чимээгүй орчинд суун ажиллах нь илүү бүтээмжтэй гэж итгэсэн байж болох юм. Үнэхээр төвөгтэй нарийн ажил бол энэ үнэн байж болох ч судалгаанаас өдөр тутам давтан хийдэг ажлаа хийхэд өөрийн дуртай дуу, хөгжимөө сонсон хийхэд илүү үр дүнтэй байдаг нь батлагджээ. Гэхдээ 1 зүйлийг сануулахад өмнө нь сонсож байгаагүй дууг сонсоход таны тархи үгүүдийг нь ойлгож чээжлэх гэж хичээдэг тул байнга сонсдог танил дуунуудаа ажлаа хийхдээ сонсоорой гэж зөвлөмөөр байна.

5. Би завсарлага авч байна уу?

Бид маш их ажилтай үедээ бүхий л анхаарлаа ажилдаа хандуулж өдрийн хоолоо хүртэл ажлын ширээн дээрээ идэх нь элбэг байдаг. Гэсэн хэдий ч хэт шахалт нь мөн л бүтээмжийг доош нь татдаг ажээ. Судлаачид хийж буй ажлаа тодорхой хугацаанд хийгээд тархиа амрааж завсарлага авч байх нь биднийг хийж буй зүйлээ илүү нухацтай бодож арай хялбараар хийх арга замыг олж илүү бүтээмжтэй байхад тусалдаг гэдгийг илрүүлсэн байна. Цаг ашиглалтын Промодоро аргачлал (Pomodoro Technique)-аар та бүхэн хэсэг хугацаанд ажиллаад хүчээр завсарлага авч амарч сураарай. Яаж хийх бэ гэвэл: 25 минут ажиллаад 5 минут амрахыг 1 промодоро гэх ба 4-5 промодоро үргэлжлэсний дараа амралтын хугацаагаа 15-20 минут болгон сунгах маягаар явах юм байна.

6. Миний урт хугацаандаа хүрэх зорилго маань юу билээ?

Өөрийн зорилгыг жижиглэн хувааснаар илүү богино хугацаанд хүрч үр дүндээ урамшлах байдлаар бид өөрсдийгөө идэвхижүүлдэг. Гэсэн хэдий ч хэт жижиглэж байгаад ойрын хэдэн жилдээ хүрэхээр тэмүүлж буй зорилгоо битгий гээгдүүлээрэй. Үргэлж өөрийнхөө хаа хүрэх гэж өнөөдөр энэ бүхнийг хийж байгаагаа санаж байвал та илүү бүтээмжтэй байна шүү. Жишээлбэл та удахгүй хийх судалгаандаа зориулж өгөгдөл цуглуулж байж болох юм. Та харилцагчдынхаа тоог өсгөхийг зорьж буй бөгөөд судалгааны үр дүнд тулгуурлан зарим алхамуудыг хийх боломжтой байгаа бол та мэдээж алгуурлаж залхууралгүй хурдхан мэдээллээ цуглуулах нь гарцаагүй юм.

7. Би тусламж хэрэгтэй үедээ бусдаас асууж байна уу?

Таны ажлын ачаалал хэт их байгаагаас болж та илүү цагаар ажиллах шаардлагатай болсон байж болох ч та өөрөө яаж ч хичээгээд амжихгүй байгаа ажлууддаа туслахыг хамтрагчидаасаа гуйгаад үзээрэй. Хүнд зүйлийг ганцаараа өргөснөөс хэн нэгэнтэй дамжилж өргөвөл аль алинд нь хөнгөнөөс гадна хамаагүй хурдан ачааг хүргэх газар нь аваачиж чадахтай утга адил юм. Компанийн хамт олон бүгд л нэг л зүйлийн төлөө зорьж зүтгэж байхад нэгнийгээ илүү ачаалалтай, стресстэй байлгахыг бусад тань мэдээж хүсэхгүй шүү дээ.

8. Би ажлаа амжилттай хийснийхээ дараа өөрийгөө урамшуулж байна уу?

Та нэг төслийг амжилттай хийж дуусгачихаад тодорхой хэмжээнд өөрийгөө шагнадаг уу, эсвэл шууд л дараагийнхаа төсөл рүү үсрээд ордог уу? Бэлгэнд дургүй хүн байдаггүй гэдгээр өөрөө өөртөө зориулсан ч бай, бусдаас авсан ч бай шагнал нь хүний мотивацийг өсгөж бүтээмжийг дээшлүүлдэг байна. Тиймээс ямар нэг өөртөө том гэж санагдсан ажлын ард нь гарч амжилттай дуусгавал өөрийгөө аяга кофе, сонирхолтой ном гээд жижиг ч болтугай зүйлээр шагнадаг зуршилтай болоорой.

9. Би аз жаргалтай байж чадаж байна уу?

Өдөр бүрийг аз жаргалтайгаар үсэрч харайн, хөгжилтэй сайхан өнгөрөөдөг хүн гэж мэдээж байхгүй. Ихэнх хүмүүс хийх зүйлээ бушуухан дуусгаад гэртээ эртхэн харихыг хүсдэг ч ажилдаа дур сонирхолгүйн улмаас хүнд ял үүрч буй мэт хамаг эд эрхтэн нь хөдөлж ядах ба иймээс ч олигтой үр дүн гаргаж чадалгүй сунаж суун ажиллах шаардлагатай болдог. Хэрвээ хийж буй зүйлдээ сэтгэл дундуур байгаа бол өөрийгөө сэргээх зүйлсийг хийгээрэй. Алхах, хөгжим сонсох гээд энгийн аргуудаас гадна ширээн дээрээ дургүй зүйлээсээ үр дүн гаргах гэж өөрийгөө хүчлэн суухын оронд өөрт сонирхолтой ирээдүйд хийхийг хүсч буй зүйлээ сайхан төлөвлөн бодлоо хэсэг цэгцлээд ажлаа үргэлжлүүлсэн ч болох юм.

Эцэст нь хэлэхэд та өдөр бүр хэрхэн цагаа зөв ашиглах бэ? Хэрхэн үр бүтээмж өндөртэй байх бэ гэдэг асуултуудыг өөрөөсөө асууж, байнга л энэ талаар хайн уншиж байдаг бол энэ зуршил тань ч цагаа үр дүнгүй үрж буй нэг шалтгаан чинь байж мэдэх юм. Зүгээр хийх ажлаа төлөвлөөд түүнийхээ дагуу өөрөө хичээн ажлаад үр дүнгээ тооцоод яваарай. “Хийх хүн аргаа, хийхгүй хүн шалтагаа олдог” өөрийнхөө үнэхээр хүсч буй амьдралаар амьдарч чадахгүй байгаа бол таны бүтээмж хангалттай биш л байна гэсэн үг. Үнэхээр та маш өндөр бүтээмжтэй ч хүссэнээрээ амьдарч чадахгүй байгаа бол ажлаасаа гар, өөрийн бизнесийг эхлүүл. Танд амжилт хүсье!

 

Эх сурвалж: www.themuse.com

Бусадтай өөрийгөө харьцуулалгүй, өөрөө өөрийнхөө шилдэг хувилбар байхад л анхаар.

Чи өөрийнхөө гадаад үзэмж, оюун ухааны цар хэмжээ, танилын хүрээ зэргээр хэр амжилттай байгаагаа эргэн тойрныхоо найз нөхөд, танилуудтайгаа байнга харьцуулаад байдаг юм биш биз? Ингэх нь чиний хүсээд байгаа үр дүн, нэр хүндийг олоход чинь нэмэр болохоосоо нэрмээс болоод байна уу?

Бусадтай харьцуулах замаар өөрийнхөө үнэ цэнийг тогтоох нь ихэнхдээ сөрөг үр нөлөөтэй. Тэгэхийн оронд өөрийгөө дээрх мэт харьцуулалтаас чөлөөлөх нь дээр байдаг. Өөрөөр хэлбэл өөрийн бодол, хүч энергиэ өөрөө өөрийнхөө хамгийн шилдэг хувилбар байхад төвлөрүүлэх хэрэгтэй. Ингэхийн тулд чиний амьдралд давамгайлж байгаа дадал, хэвшил, зуршлуудыг оношилж, заримыг нь өөрчлөөрэй.

Чи ингэж хэлэх нь хийхээс амархан гэж бодож байж болох юм. Тэгж бодох чинь зөв л дөө. Гэхдээ бид чамд дээрх зөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд тус болох энгийн арга зааж өгье. Дараах асуултыг өөрөөсөө асуугаарай – би амьдралдаа юуг болих (eliminate), юуг багасгах (reduce), юуг нэмэгдүүлэх (raise), юуг шинээр эхлүүлэх (create) хэрэгтэй байна вэ? Өөртөө бодитой зорилго тавьж, түүндээ хүрэхээр хичээн зүтгэснээр чи өөрөө өөрийнхөө шилдэг хувилбар байж чадна.
Юун түрүүнд чиний зорилгодоо хүрэх процессыг дөт болгох Хөх далайн стратегийн схемийг ашиглан зорилгоо нарийвчлан тодорхойлохыг санал болгоё. Энэхүү схемийг бөглөснөөр ганц зургаас л өөрийнхөө одоогийн нөхцөл байдлыг бүхэлд нь хараад зогсохгүй ирээдүйн зорилгодоо хүрэхийн тулд юугаа засч, өөрчлөх хэрэгтэй байгаагаа харах боломжтой. Доорх зурагт дүрсэлж, нийтлэлд тайлбарласан 9 зүйлс бол бидний л санал учир чи өөрийн амьдрал, хувь хүний зорилгууддаа нийцүүлэн бүхэлд нь юмуу хэсэгчлэн шинээр тодорхойлоорой.

Дараах стратегийн схемийг зорилгодоо хүрэхдээ ашиглаарай!

Strategy Canvas (C) Kim & Mauborgne

1. Цагийг нь тулгадгаа болих (Eliminate cramming)

Бид бүгдээрээ л хэзээ нэгэн цагт ажлынхаа сүүлийн хугацааг тулгачихаад, шалгалтынхаа өмнөх орой ч юмуу стрессдээд кофегоор нойроо сэргээж, түргэн хоолоор ходоодоо дүүргэх тохиолдолтой тулж байсан гэхэд хилсдэхгүй байх. Хүн бүр л цагийг нь тулгадаг ш дээ гэж өөрийгөө тайвшруулж болох ч ингэснээр асуудлыг шийддэггүй гэдгийг санах хэрэгтэй. Түүний оронд сурах төлөвлөгөө гаргавал цэгцтэй мэдлэг олж, илүү үр дүнтэй суралцах боломжтой болно. Аливаа ажлын цагийг тулгах нь чамаас илүү хүч энерги шаардаж, илүү стрессдүүлж ядраадаг гэдгийг мөн санаарай. Сурах төлөвлөгөөгөө гаргахдаа технологийн янз бүрийн шийдлүүдийг ашигласан ч болно шүү дээ.

2. Үр дүнгүйгээр өөрийгөө шүүмжлэхээ болих (Eliminate destructive self-criticism)

Өөрөө өөртөө шударгаар үнэлэлт, дүгнэлт хийх нь хувь хүнийхээ хувьд өсч дэвжихэд тустай. Өөрийнхөө талаар үнэн бодитой ойлголттой байх нь зөв зүйтэй зүйл төдийгүй амжилттай суралцдаг оюутан, сурагчдын түгээмэл хэвшил байдаг. Харин өөрсдөө хичнээн хичээгээд ч өөрчлөх боломжгүй зүс царай, бие галбир болоод оюун ухааны үндсэн өгөгдлүүддээ сэтгэл ханамжгүй байгаагаас дотроо өөрийнхөө тухай сөрөг бодол тээн, дотооддоо сөрөг дуу хоолойнд захирагдах нь хор хөнөөлтэй. Тиймд, өөрсдөө өөрчлөх боломжгүй зүйлст төвлөрөхийн оронд, өөрчлөн өнгөлөн сайжруулах боломжтой зүйлсээ тодорхойлон, түүндээ анхаарал хандуулаарай!

3. Сэргээх бодис агуулсан уух зүйлсийн хэрэглээгээ багасгах (Reduce coffee)

Бага хэмжээгээр хэрэглэвэл кофе зэрэг кафейн агуулсан уух зүйлс төвлөрөл болон эрч хүчийг нэмэгдүүлдэг. Гэхдээ, ихэнх хүмүүс хэтрүүлж хэрэглэчихээд байдаг ба энэ нь нойргүйдэл, бухимдал, гэдэс эвгүйрэх, анхаарлаа хандуулах чадвараа алдах зэрэг асуудлуудыг дагуулж байдаг. Иймд, кофены оронд ногоон цай ч юмуу илүү эрүүл зүйлс ууж байгаарай. Ингэвэл ядахнаа шүдийг чинь шарлуулахгүй шүү дээ.


Кофе уунгаа, нийгмийн сүлжээгээр сэлгүүцэх зугаатай ч тунг нь тааруул.

4. Нийгмийн сүлжээнд зарцуулдаг цагаа багасгах (Reduce social media time)

Чи өөрийгөө янз бүрийн эможигоор илэрхийлж, өөрийнхөө нийгэмд эзлэх байр сууриа хэдэн лайк авснаараа хэмждэг юм биш биз? Хэдийгээр нийгмийн сүлжээ бидний амьдралын салшгүй хэсэг болсон ч нөгөө талаар биднийг амархан сатаардаг, хийж байгаа зүйлдээ анхаарлаа сайн төвлөрүүлэх чадваргүй болгож байна. Энэ нь эцсийн дүндээ биднийг бүтээмж муутай болгодог. Чи нийгмийн сүлжээнээс бүр мөсөн холддоггүй юмаа гэхэд хэрэглээгээ ухаалгаар зохицуулаарай. Хэр давтамжтай, хэр хугацаагаар хэрэглэж байна гэдгээ нэг ажиглаарай. Харин хичээл номоо хийж байхдаа нийгмийн сүлжээгээ бүр унтрааж бай – хүний тархи нэг дор олон даалгавар гүйцэтгэхээр бүтээгдээгүй. Тэгээд ч олон янзын инээд хүргэм Youtube бичлэгүүд нүдний чинь буланд харагдаад байвал яаж анхаарал чинь төвлөрөхөв дээ!

5. Дасгал хөдөлгөөнөө нэмэгдүүлэх (Raise activity levels)

Биеийн хөдөлгөөн зөвхөн эрүүл чийрэг бие бялдартай байхад тустай бус тархины үйл ажиллагаанд ч тустай. Судалгаанаас харахад дасгал хөдөлгөөн тогтмол хийх нь ой тогтоолтыг сайжруулж, сэтгэн бодох чадварыг дээшлүүлдэг байна. Шууд хэрэгжүүлж болох, үнэ төлбөргүй дасгал хөдөлгөөн хийх арга бол өдөр бүр илүү удаан хугацаагаар алхах юм. Утсан дээрээ алхаа тоологч татаж аваад, өдөр бүр аль болох удаан хугацаагаар алхаж байгаарай.

Өөрийгөө зоригжуул.

6. Гэр бүл болон найз нөхөдтэйгээ хамт өнгөрөөх цагаа нэмэгдүүлэх (Raise face to face time)

Хэрвээ чи энэ жагсаалтаас ганцыг л сонгож авъя гэвэл №6-ыг сонгоорой. Өөрийн хайртай, дотны хүмүүстэйгээ хамтдаа, чанартай цагийг өнгөрөөх нь сэтгэл санаагаар унах зэрэг сэтгэл зүйн асуудлуудаас урьдчилан сэргийлэхэд тустай. Энгийн зүйлс хамгийн үнэ цэнэтэй байдаг. Дэлгэцний ард өнгөрөөх цагаа багасгаад, ойр дотныхонтойгоо хамт өнгөрөөх цагаа нэмэгдүүлэх нь чамайг болон чиний эргэн тойрныхонд илүү баяр баясал, аз жаргал бэлэглэнэ.

7. Оюутан/ сурагчдын клубт элсэн орох (Create: Join a student club)

Нийгмийн хүрээллээ нэмэгдүүлэх маш сайн арга бол оюутан/сурагчдын клуб/байгууллагад элсэн орох юм. Ялангуяа шинэ сургуульд элсэн орогсдод энэ бүр хамаатай. Чи ямар ч клубт орсон бай өөртэйгээ ижил төстэй сонирхолтой үе тэнгийнхэнтэйгээ танилцах төдийгүй дараа нь CV-н дээр чинь хүний сонирхол татахуйц харагдана. Сонирхлыг чинь татахаар клуб/байгууллага олдохгүй байвал чи өөрөө шинээр үүсгэн байгуулсан ч болно ш дээ.

Өөртэйгээ төстэй сонирхолтой хүмүүстэй танилц.

8. Бясалгал хийх (Create: Take up meditation)

Бясалгал хийнэ гэхээр заавал лаа, хүж асааж, бадамлянхуа суултаар суух шаардлагагүй. Хэн ч хэдийд ч бясалгал хийх боломжтой гэдгийг санаарай. Өдөр бүр тодорхой цагийг бясалгалд зориулж заншвал стресс тайлж, анхаарал төвлөрөлтийг сайжруулж, ой тогтоолт, бүтээлч сэтгэлгээг нэмэгдүүлдэг. Урьд нь огт бясалгаж байгаагүй бол New York Times article нийтлэлийг уншаад үзэхэд гэмгүй.

9. Зөвлөгчтэй болох (Create: Find a mentor)

Чамаас ямар нэгэн талаараа илүү мэдлэгтэй, туршлагатай хэн нэгнээс зөвлөгөө авч, суралцаж, урам зориг авах нь онцгой боломж шүү. Спортын дасгалжуулагч, сургуулийн багш, эсвэл бүр ахмад настай хөрш чинь ч амьдралыг чинь өөрчлөх анд, зөвлөгч чинь байж болно шүү дээ. Гэхдээ амжилттай зөвлөгчтэй байх харилцаа хоёр талын хүндлэл, харилцан итгэлцэл дээр тогтдог гэдгийг бүү мартаарай.

EDUCATED TM-аас энэ ондоо багтаан хувь хүний хөгжлийн зөвлөхийн үйлчилгээ нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Энэ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэл ЭНД дарж имэйлээ бүртгүүлнэ үү!

Эцэст нь хэлэхэд, өөрийгөө бусадтай харьцуулах ер нь л үр дүн муутай байдаг. Хөх далайн стратегийн хамгийн гол санаа бол энэ. Амжилтанд хүрэх арга бол хэвшмэл байдлаас салж, өөрийн гэсэн арга замаа олох юм. Дэлхий дээр чи ганц хувь л байхад чамаас өөр хүмүүсийг дууриах хэрэг байхгүй байгааз?

Эх сурвалж: Blue Ocean Strategy

ХОЛБООТОЙ НИЙТЛЭЛ: Хөх далайн стратеги

Хүний тархи, мэдрэлийн системийн үйл ажиллагааг судладаг эрдэмтдийн судалгааны үр дүнд үндэслэн удирдах албан тушаалтнууд өөрсдөө болон хамт олноо илүү бүтээлчээр сэтгэх суурийг тавих боломжтой.
Хүний тархи өмнө нь хэзээ ч харж, мэдэрч, шийдэж байгаагүй шинэ зүйлстэйгээ тулгарах үедээ өөрөөр ажилладаг гэдгийг эрдэмтэд тогтоожээ. Байнга давтагддаг үйлдлээ гүйцэтгэх, байдаг л асуудалд шийдэл олохын тулд хүний тархи өмнө нь туулсан замаараа л явдаг учраас, өөр өөр булан тохойд нуугдаж байгаа чадваруудаа ашигладаггүй байна.
Энэ нийтлэлээр бид удирдах ажилтнууд өөрсдийн болон хамт олныхоо бүтээлч сэтгэлгээг өдөөх, хөгжүүлэх шалгарсан практик аргуудыг танилцуулж байна.

Биеэрээ мэдэр

Өөрөө болон ажилтнуудаа ажлын байрнаасаа гарч, бүтээлчээр сэтгэх, шинэлэг санал санаачлага гаргах явцыг нь дэмжих тусгайлсан дасгал ажил хийлгэх юмуу зорилгод чинь тус болох арга хэмжээнд оролцуул.
Хойд Америкийн нэгэн дэлгүүр хэрэглэгчдийнхээ худалдан авах үйл явцыг илүү тааламжтай болгох зорилгоор дэлгүүрийн шийдлээ өөрчлөх төсөл хэрэгжүүлжээ. Ингэхдээ ажилчдаа бүтээлчээр сэтгүүлэхийн тулд ажилтнуудаа 3-4 хүнээс бүрдсэн багуудад хуваан, өөрийнх нь дэлгүүрээс тэс өөр (тухайлбал; гоо сайхны, гадуур хувцасны, гараар хийсэн шоколадны) дэлгүүрүүдтэй танилцуулж, судлуулахаар илгээж.
Ажлын байр, хурлын өрөөнөөсөө гарч, өөр, өөр дэлгүүрүүдээр хэсч, худалдан авалт хийж, үйлчилгээний ажилтнуудтай нь ярилцаж, зураг авч судалгаа хийсэн нь тус дэлгүүрийн ажилтнуудад дэлгүүрийнхээ талаарх тогтсон төсөөллийг эвдэх боломж олгоод зогсохгүй, урьд нь төсөөлж ч байгаагүй шинэ санал санаачлагыг дасгал ажлын дараа эргээд хурлынхаа өрөөнд цуглан олж мэдэснээ бие биетэйгээ хуваалцах явцад гаргаж байв.
Дээрх байдлаар шинэ зүйлийг биеэрээ мэдрэх боломжийг олгох нь байгууллагуудад ажилтнуудаа илүү бүтээлчээр сэтгэх суурийг тавьж өгдөг байна. Бид дараах аргуудыг туршаад үзэхийг танд санал болгож байна.

  • Танай жинхэнэ хэрэглэгч танай бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг авахын тулд ямар шат дамжлагаар явдаг яг тэр процессыг өөрийн биеэр туулж, ямар сэтгэгдэл төрснөө тэмдэглэх. Боломжтой бол зураг авч, баримтжуулах.
  • Өөр компаниуд (өрсөлдөгч компаниуд чинь ч багтана)-аас мөн тэдний жинхэнэ хэрэглэгчийн худалдан авалт хийхэд туулах процессыг өөрийн биеэр мэдрээд өөрийн компаний ижил төрлийн процесстой харьцуул.
  • Мөн л жирийн хэрэглэгч гэж өөрийгөө төсөөлөн өөрийн юмуу өрсөлдөгч компанийхаа аль нэг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний талаар онлайн судалгаа хийж, мэдээлэл цуглуул. Дараа нь тодорхой бүтээгдэхүүн юмуу үйлчилгээтэй холбоотой асуудлаар байгууллагадаа хандаад үз.
  • Хэрэглэгчид танай бүтээгдэхүүн үйлчилгээг худалдан авах юмуу хэрэглэдэг орчинд ороод танайх ямар нэмэлт давуу талууд санал болгодог, танай өрсөлдөгчид ямар давуу талуудтай, түүнчлэн хэрэглэгчид худалдан авах шийдвэрээ хэр хугацаанд хэрхэн гаргадгийг ажиглалт, харилцан ярианд суурилан тань.

Улиг болсон ойлголтуудаа хал

Өөрийн байгууллагаар зогсохгүй танай салбарт бат бөх оршин тогтнодог ойлголтуудыг ганцаараа байхдаа тунгааж, эсвэл багийнхантайгаа хийдэг уулзалтынхаа үеэр хэрэг болгон ярилцаж тодорхойлох дасгал ажил хийгээрэй. Бүх л байгууллагууд “бид үүнийг ингэж л хийдэг” гэсэн хэвшмэл ойлголтуудтай байдаг бөгөөд хэрэглэгчдийн хүсэл, эсвэл стратегийн шинэ чиг хандлагад нийцүүлэн тэдгээр хэвшмэл ойлголтуудыг өөрчлөх талаар бодохыг ч хүсэхгүй байх нь бий.
Үүнтэй холбогдуулан бид (Mckinsey-ын зөвлөхүүд) байгууллагуудад өөрсдийнх нь бизнест гол нөлөөтэй технологиуд одоогоос нэг, хоёр, гурван жил, эсвэл бүр хагас жилийн дараа гэхэд хэрхэн хувьсан өөрчлөгдөх боломжтой талаар тэмдэглэл хөтөлж байхыг зөвлөдөг. Ихэнх байгууллагуудын бизнесийн төлөвлөгөөг харахад технологийн хувьсал зэрэг бизнест нь ихээхэн нөлөөлж болох өөрчлөлтүүдийг төдийлэн тооцоолдоггүй. Гэтэл манай дэлхий гурав, дөрөвхөн жилийн өмнө одоогийнх шиг нийгмийн сүлжээ, хувийн блог зэрэгт хэрэгдээгүй байсан. Энэ мэт өөрчлөлт ирээдүйд улам ихээр, улам хурдтайгаар явагдах болно.
Байгууллагад чинь тогтсон хэвшмэл, улиг болсон ойлголтуудыг халж, бүтээлч шинэлэг сэтгэлгээг нэвтрүүлэхийг хүсч байгаа удирдах ажилтнууд өөрсдийн хэрэглэгчид, салбарт чинь тогтсон норм, бүр бизнесийн загварынхаа ч талаар дахин бодож үзэхэд чинь туслах дараах асуултуудад хариулаарай.

  • Бид ямар төрлийн бизнес эрхэлдэг вэ?
  • Биднээс хэрэглэгчид ямар түвшний үйлчилгээ хүлээдэг вэ?
  • Хэрэглэгчид юунд хэзээ ч мөнгө төлөхийг хүсдэггүй вэ?
  • Ямар борлуулалтын сувгийн стратеги бидэнд зайлшгүй шаардлагатай вэ?

Харьцуулалт хий

Өөрийн болон ажилтнуудынхаа бүтээлч сэтгэлгээг өдөөхийн тулд танай компаний харъяалагддаг салбараас өөр салбарын компаниудтай мөн өөрсдийгөө харьцуулаад үзээрэй. Мэдээж иймэрхүү дасгал ажлыг компанийхаа дотоод хурал, уулзалтын үеэр хийх нь тохиромжтой. Гэхдээ бид бусад компанийг хуулбарлахыг санал болгоогүй шүү.
Бидний санал болгож буй харьцуулалтыг хийхдээ дараах асуултуудыг хэлэлцүүлэг эхлүүлэх гараа болгон ашиглаж болно.

  • Google манай мэдээллийн баазыг хэрхэн удирдах байсан бол?
  • Disney манай хэрэглэгчидтэй хэрхэн харьцах байсан бол?
  • Southwest Airlines манай зардлыг хэрхэн танах байсан бол?
  • Zara манай нийлүүлэлтийн сувгийг хэрхэн шинэчлэн зохион байгуулах байсан бол?
  • Starwood Hotel манай байнгын хэрэглэгчийн хөтөлбөрийг хэрхэн загварчлах байсан бол?

Зохиомлоор шахаанд оруул

Ямар нэгэн шахаа, дарамтанд орохоороо зарим хүний тархи тайван үеийнхээс өөрөөр, илүү бүтээлчээр ажилладаг байна.
Доорх асуултууд бол дээрх аргаар шинэ санаа, санаачлага гаргахад чиглэсэн асуултуудын жишээ юм. Мэдээж удирдах ажилтнууд өөрсдийн байгууллага, салбар, орчин нөхцөлдөө тохируулан дараах нөхцлүүдийг өөрчилж болно. Эдгээрт:

  • Та хэрэглэгчидтэйгээ зөвхөн онлайнаар л харилцах боломжтой.
  • Та зөвхөн ганцхан хэрэглэгчийн сегментэд хүрч үйлчлэх боломжтой.
  • Та эцсийн хэрэглэгчдэд зориулан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ гаргадаг байсан бол одоо бизнесүүдэд зориулсан бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ гаргах шаардлагатай боллоо. Энэ нөхцлийг эсрэгээр нь ашиглаж болно.
  • Та бүтээгдэхүүнийхээ үнийг 50% хямдруулах хэрэгтэй боллоо.
  • Ганц шөнийн дотор танай борлуулалтын хамгийн том суваг байхгүй боллоо.
  • Та бүтээгдэхүүнээ одоогийнхоос 5 дахин үнэтэйгээр борлуулах ёстой.
  • Та өөрийн бусдаас ялгарах давуу талаа ямар нэгэн байгууллагатай хамтран хүргэх боллоо.

Дүгнэж хэлэхэд, бүтээлч сэтгэлгээ нь хэн нэгэн азтай хүнд л байдаг зүйл биш. Та өөрийгөө болон өөрийн ажилтнуудаа урьд тулгарч байгаагүй орчин нөхцөлд оруулж, хэвшмэл болсон ойлголтуудтай нь нүүр тулуулж, бусад байгууллагуудтай харьцуулалт хийлгүүлж, хүнд хэцүү сорилтуудыг даван туулуулснаар өөрийнхөө болон ажилтнуудынхаа бүтээлч сэтгэлгээ, шинэлэг санал санаачлагыг хөхүүлэн дэмжих боломжтой.

Танд энэ нийтлэл таалагдсан бол манай цахим листэнд ЭНД ДАРЖ бүртгүүлэн ижил төстэй мэдээлэл хүлээн авч байгаарай!

Эх сурвалж: www.mckinsey.com