Хөвгүүдийн боловсролд

Боловсролд хүйс хамааралгүй төслийн багийн гишүүдийг урин Жендэрт суурилсан боловсролын ялгаа, тэнцвэртэй бус байдал, хөвгүүдийн нийгмийн оролцоо, хөвгүүдийн боловсролын талаар ярилцаж байна.

С. Болдсайхан /Улс төр судлаач, Зориг сангийн зөвлөх, @Өглөө төслийн зөвлөх/  Ц. Энхцэцэг /хуульч/

Жендэр гэж юу вэ ? Жендэрийн тэгш байдал гэж юу вэ ?

Жендэр нь нийгмийн хүйс гэж нэрлэгддэг, эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн улс төр, нийгэм эдийн засгийн харилцаанд гүйцэтгэх үүрэг, хариуцлага, нийгэмд эзлэх байр суурийн тухай бүрэлдэн тогтсон үзэл бодол ойлголтыг жендер гэнэ. Жендер нь хүйсээрээ ялгагдах зүйл биш.

Жендэрийн хэвшмэл ойлголт, жендэрийн хот хөдөө орон нутгуудаар ялгаа хэр их байна вэ ?

Улс төр, эдийн засаг, нийгэм, соёлын ба гэр бүлийн харилцаанд эрэгтэй, эмэгтэй хүний гүйцэтгэх үүрэг, эдлэх эрхийн талаар хүйсийн шинжээр уламжлагдан тогтсон ялгаатай ойлголт, хандлагыг хэлдэг. Хэвшмэл ойлголт нь нийтлэг байдлаар хүлээн зөвшөөрөгдөөд байгаа тогтсон хэлбэрүүд юм. Харин манай улсад энэхүү ойлголт хамгийн түгээмэл илэрч буй хэлбэр “Уламжлалт сэтгэлгээ юм” юм.

 Жишээ нь эрэгтэй юм чинь хөдөө малаа хариулаад эмэгтэй хүүхэд сурч боловсрох ёстой гээд боловсролын ялгаа гарч ирж байна.

Болдсайхан ах энэ талаар өмнө жил судалгаа хийж байсан судалгааны үр дүнгийн талаар бидэнтэй хуваалцана уу 

Өмнө жил хийж байсан судалгаа маань гадаадад Магистрт тэтгэлгээр сурахаар өргөдлөө илгээж байгаа хүмүүсийн дунд хүйсийн ямар ялгаа байна вэ? Байгаа бол ямар учир шалтгаанаар ялгаа гарч байна вэ ? талаар судалсан. Судалгаа хийгээд үр дүнг үзэхэд Барууны өндөр хөгжилтэй орнуудруу тэтгэлэгт ирүүл байгаа хүйсийн харьцаа 60:40 байсан. 40% нь эрэгтэй 60% нь эмэгтэй гэж гарч ирсэн.Бид нар өдөр тутамдаа ярьдаг эрэгтэйчүүд сайн дурын ажилд идэвхгүй, сонгуульд оролцдоггүй, хурал цуглаан зохион байгуулахад эрэгтэйчүүд цөөн байдаг, ажил хийхэд ч мөн ялгаагүй эрэгтэй хүмүүс маш цөөн хөдөлмөр эрхэлдэг гээд ярьдаг. Тэтгэлэгт өргөдөл өгсөн судалгааны үндсэн дээр хархад энэ яриа нь дэмий хоосон яриа биш болж таарч байна.

Жендэрийн боловсрол юунаас гараад байгаа вэ гэхээр үндсэн 2 шалтгаан байна.

• Нийгмийн хандлага
• Хэвшмэл ойлголт

Маш товчхондоо хөвгүүдийн боловсрол тэр болгон ач холбогдол өгдөггүй охидуудаа илүү анхаарал хандуулдаг, энэ нь жендерийн талаарх уламжлалт ойлголт төсөөллөөс болж байна эмэгтэй хүн бол сул дорой хэн нэгнээр заавал хамгаалуулж байх шаардлагатай гэсэн хэвшмэл ойлголтоос болоод  эмэгтэй хүн боловсрол эзэмшихгүй бол энэ нийгэмд өөрийгөө авч явж чадахгүй гэж төсөөлөөд эцэг эхчүүд маань охидуудынхаа хичээлийг их хийлгэдэг иймэрхүү хэвшмэл ойлголт бидэнд сууцан учир ялгаа их гардаг гэж үзсэн нөгөө талаасаа нийгмийн хандлага эдийн засгийн нөлөөллөөс шалтгаалж байна. Монгол улс сүүлийн 20,30 жил уул уурхай хөгжин эдийн засаг нь хараат болсон. Уул уурхай маань хөгжих тусам дагаад эрэгтэйчүүд ээлтэй салбар хөгжиж байна. Энэ салбаруудын хүйсийн тэнцвэрийг хархад эрэгтэйчүүд маань давамгайлсан байдаг үүнийг маш энгийнээр тайлбарлахад 10 жилийн сурагчид Бакалаврийн зэрэгтэй болъё гэхээсээ илүү шууд хөдөлмөрийн зах зээлд оръё гэж бодох нь түгээмэл болсон. Учир нь  гар дээр өгч байгаа цалин өндөр, зайлшгүй бакалаврийн зэрэг шаардаад байдаггүй. Үүнээс болоод хөвгүүдийн боловсролд ач холбогдол өгөхгүй, эдийн засгийн ээлтэй ажил мэргэжил хоорондоо уялдсанаар жил ирэх тусам 10 жилээ төгссөн эрэгтэй сурагчид их дээд сургуульд сурахаасаа илүү хөдөлмөрийн зах зээлрүү ороод байна гэсэн таамаглал гарч байгаа. Ийм шалтгаанаас болоод их дээд сургуульд сурч байгаа хүмүүсийн хүйсийн харьцаа алдагдсан байна.Сүүлийн 20 гаруй жилийн хугацаанд хүйсийн тэнцвэрийг хархад 60 гаруй хувийг эмэгтэйчүүд 40 гаруй хувийг эрэгтэйчүүд байна. Энэ нь урт хугацаандаа жендерийн хүйсийн ялгаатай эрэгтэйчүүд нь боловсрол тааруу байхын бол ирээдүйд улс оронд нийгэмд маш олон таагүй үр дагаврыг авч ирнэ. Судалгааны үр дүн маань эрэгтэйчүүдийнхээ боловсрол анхаарал хандуулах хэрэгтэй юм байна гэсэн дүгнэлтэд хүрсэн.

Жендэр нь өөр улс оронд тулгараад энэ асуудлаасаа гарсан уу гэх талаар судалгаа хийгдсэн юм болов уу? 

Азийн орнууд дундаа Малдив гээд орон нь манайхтай адил эмэгтэйчүүд нь их сурдаг судалгаа байгаа, Азийн бусад улс орнууд нь эсрэгээрээ эрэгтэйчүүд нь илүү сурдаг. 

Хөвгүүд эрэгтэйчүүдийн нийгмийн идэвхи ямар ​байдаг вэ ?

Энэ тал дээр одоогийн харагдаж байгаагаар хөвгүүдийн хандлага эцэг эхчүүдийн хүмүүжлийн хандлагаас их шалтгаалж байна. 

Эрэгтэйчүүдийн хувьд амиа хорлолтыг хувь өндөр байна мөн токсик маскулинитивийн талаар тайлбарлаад өгөөч

Аливаа хөгжиж буй орнуудын дунд эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн насны ялгаа манайх шиг өндөр байдаггүй хамгийн ихдээ 4 жилийн зөрүүтэй байдаг. Монгол улсын хувьд 9,10 жилийн зөрүүтэй байна. Эрэгтэй эмэгтэй хүмүүс биологийн насаараа ч гэсэн адилхан байх албагүй байдаг манайд бол гэнэтийн ослоор эрэгтэй хүмүүс ихэвчлэн нас бардаг амиа хорлох, архи согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэх зэрэг золгүй ослоор дундаж наслалт зөрсөн. Эрэгтэй хүмүүсийн амиа хорлолт маш хурцдаж байгаа асуудлын нэг байна 2020 оны хувьд нас амиа хорлолтын 80% нь эрэгтэйчүүд байсан. Энэ нь уламжлалт ойлголтоос буюу гэр бүлийн сэтгэл зүйн дарамтаас шалтгаалж байдаг жишээ нь эрэгтэй юм байж гэр бүлээ авч явах хэрэгтэй, эрэгтэй юм байж уйлж болохгүй гээд сэтгэл дотор байгаа зүйлээ гадагшлуулж чадаагүйгээсээ болоод тэр бүх дарамтаас өөрийгөө чөлөөлөх зүйл нь амиа хорлолт гэж хувьдаа үзэж байна.

Жендэрийн мэдрэмжийн талаар 

Жендэрийн тэгш байдал гэдэг нь эмэгтэй ч бай, эрэгтэй ч бай адилхан тэгш боломж, эрх эдлэхийг хэлж байгаа юм. Түүнээс биш аль нэг хүйсэнд давуу тал олгох тухай огт яриагүй, иргэн бүрд эмэгтэй, эрэгтэйгээс үл хамааран эрх тэгш, боломж тэгш байх ёстойг л хэлээд буй юм байна.